Einar S. Björnsson Prófessor, yfirlæknir Fyrirlestur í lyfjafræði fyrir 3ja árs læknastúdenta Ógleðilyf Desember 2009 Einar S. Björnsson Prófessor, yfirlæknir

Ógleði og uppköst Orsakir ógleði og uppkasta eru fjölmargar geta og verið fyrstu einkenni alvarlegra sjúkdóma Fylgikvillar uppkasta geta verið: Ásvelgislungnabólga (aspiration pneumonia) Kemísk lungnabólga (chemical pneumonitis) Afrifa á vélindamagamótum eða vélinda (Mallory-Weiss og Boerhaave´s syndrome) Truflun á vökva-salt-og sýrujafnvægi Vannæring

Ógleði og uppköst Orsakir Lyf (lyfjameðferð eða lyfjaeitrun, áfengi) Iðrasýking Meðganga Ferðaveiki Geislameðferð Stífla í meltingarvegi Lifrarbólgur Kransæðastífla Astma Sykursýki Flogaveiki Brisbólga Lífhimnubólga Ætisár Gallsteinar Miðtaugakerfissjúkd.

Ógleði og uppköst Meðferð Finna orsök (garnastífla, sykursýki, lyf, ferðaveiki osfrv) Hafa fastandi ef þörf krefur Smár, léttar og fljótandi máltíðir Leiðrétta vökva- og salttap Magasonda Ógleðisstillandi lyf

Ógleði reflex Stjórnstöð fyrir ógleði er staðsett á tveim stöðum í heilastofni Ógleðistöð (vomiting center) Chemorecptor trigger zone (CTZ) CTZ er mjög viðkvæmt fyrir áreitum og mörg ógleðilyf verka þar

Ógleði og uppköst Lyfjameðferð H1 blokkarar Promethazin Phenergan Prómetazín er fentíazínafleiða sem hamlar verkun histamíns og asetýlkólíns. Ekki er að fullu ljóst hvernig lyfið verkar. Lyfið er einkum notað sem róandi lyf og svefnlyf (ekki vanabindandi). Það virkar einnig vel gegn ógleði og hefur auk þess andserótónín verkun, andadrenalín verkun og dregur úr myndun munnvatns. Diphenhydramin Koffínátín Muscarin blokkarar Scopolamin Scopoderm forðaplástur Skópólamín er náttúrulegur belladonna alkalóíð Það er samkeppni-blokki við acetýlkólín Þessi lyf henta vel við ferðaveiki og Menieres sjúkdómi Einnig við ógleði vegna ertandi efna í maga og við meðgönguógleði Lyfin virka ekki við ógleði frá CTZ Syfja og munnþurkur aðalaukaverkanir

Ógleði og uppköst Lyfjameðferð Þessi lyf verka á CTZ Ætlað til meðferðar á ógleði og uppköstum af völdum frumudrepandi krabbameinslyfja og geislameðferðar. Einnig ætlaðar til varnar ógleði og uppköstum eftir skurðaðgerðir. Aukaverkanir sjaldgæfar höfuðverkur, hitatilfinning í höfði, hiksti 5-HT3 (5-hydroxytryptamine type 3) blokkarar Ondansetron Zofran Granisetron Kytril Tropisetron Navoban

Ógleði og uppköst Lyfjameðferð Metoclopramide Primperan Metóklópramíð er fyrst og fremst dópamín2-viðtakablokki, en einnig hefur verið sýnt fram á áhrif á 5HT3-viðtaka við háa skammta Verka á CTZ og örva þarmahreyfingar Ógleði og uppköst. Bakflæði til vélindis. Hreyfingatruflanir í maga og þörmum Metoclopramide getur haft verulegar aukaverkanir frá taugakerfi, syfju og svima

Ógleði og uppköst Lyfjameðferð Antipsychotic lyf Blokka D2 viðtækið í CTZ einnig histamin og muscarin viðtæki Þessi lyf eru notuð við svæsinni ógleði Migren, sjóveiki og central svima (vertigo), uremiu, Aukaverkanir: Syfja, ósjálfráðar hreyfingar og dystoniur Phenothiazides Chlorpromazin-Thorazine Prochlorperazin-Stemetil Trifluoperazin-Stelazine Thiethylperazin-Torecan Butyrophenols Haloperidol-Haldol Domperidone-Motilium

Sterar Verkunarmáti óþekktur. Blokkar prostaglandin framleiðslu Sterar eru notaðir einir (oft í stórum skömmtum) einir sér eða með öðrum ógleðilyfjum Dexamethasone - Sofradex Methylprednisolon - Solu Medrol Ógleði tengt krabbameinsmeðferð, heilabjúg/heilaæxli

Cannabis (cannabinoids) Nabilone Dronabinol Verkar í gegnum opioid viðtæki (naloxone blokkar áhrifin) Verkar á ógleði frá CTZ Aukaverkanir: skapgerðarbreyting, ofskynjanir og geðveiki