EÐL605G / Líf í alheimi Stjörnufræði/eðlisfræði – efnafræði – lífvísindi – jarðvísindi/plánetufræði Atóm – efnatengi Efnatengi kolefnis Atóm og sameindir.

Presentasjon om: "EÐL605G / Líf í alheimi Stjörnufræði/eðlisfræði – efnafræði – lífvísindi – jarðvísindi/plánetufræði Atóm – efnatengi Efnatengi kolefnis Atóm og sameindir."— Utskrift av presentasjonen:

1 EÐL605G / Líf í alheimi Stjörnufræði/eðlisfræði – efnafræði – lífvísindi – jarðvísindi/plánetufræði Atóm – efnatengi Efnatengi kolefnis Atóm og sameindir í geimnum; Upplýsingaöflun skv. litrófsmælingum(?) Sameindir í alheimi; Tilvist og tilurð(?) Samspil “ljóss” og sameinda; ljósefnafræði, ljósjónun, ljósrofnun Varmaefnafræði Lífefnafræði

2 H H H2 A B AB

3 Et U Ekin Ekin U U Ekin A B A - B rAB

4 Et DE U Ekin A B C*, (EC+DE) C, (EC) A - B rAB

5 A B Et A - B rAB A + B + C AB + C

6 + A B C A-B C A B ? A-B ? A B M(s) A-B M(s) EAB EM + DE -

7 M(s) t.d. M(S) = “rykagnir” = efnisagnir í geimnum A + B + M(s)

8 “rykagnir” / efnisagnir hvata myndun sameinda
“rykagnir”: ca 1% efnis í ISM “rykagnir”: dæmigert 0.1 – 1 mm

9 “rykagnir” ? Kaldar sameindaþyrpingar Efnablöndur á föstu formi

10

11 C Atóm + atóm Sameind M(s) En: Atóm + sameind Sameind(ir) Sameind + sameind Sameind(ir) Sbr.: Skiptihvarf:

12 C Atóm + atóm Sameind M(s) En: Atóm + sameind Sameind(ir) Sameind + sameind Sameind(ir) Sbr.: Skiptihvarf: T.d.: A H3CB ACH3 + B

13 C Atóm + atóm Sameind M(s) En: Atóm + sameind Sameind(ir) Sameind + sameind Sameind(ir) Sbr.: Álagning: H2C=CH2 + AB H2AC-CH2B

14 Sameindir í geimnum 12 mismunandi Atóm
Algengust: H, C, N & O : “CHON”

15 GMC / hot cores: »106 molek/cm3
T » 102 (<103)K T » K T » 300 K ISM: »1 molek/cm3 Jörð/yfirborð: »1019 molek/cm3

16

17 Árekstrar milli (sam)einda Er frumforsenda efnahvarfa Árekstratíðni A + B / ZAB A + A / ZAA (fjöldi árekstra per sek per rúmeiningu): ZAA µ stærð/ dA2 ZAA µ hraði A = v(T, mA) ZAB µ [A] [B] ZAA µ [A]2 d

18 T, mA fastar: Z´AA = [A]2 GMC / hot cores: »106 molek/cm3 Z´AA = 1012 Z´AA = 1 Z´AA = 1038 ISM: »1 molek/cm3 Jörð/yfirborð: »1019 molek/cm3 -og í GMC / ISM: A = H (?)

19 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D

20 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D

21 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D

22 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D Hraði µ ZAB Hraði µ f (fjöldi sameinda með nægilega orku til að yfirstíga virkjunarorku) Hraði µ f ZAB

23 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D

24 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D Árekstrasnið (cross section) = s = <d>2p d En Jónir:

25 En Jónir: A+ + B C + D + F µ 1/r2 - + +

26 En Jónir: A+ + B C + D + - + +

27 + + En Jónir: A+ + B C + D Árekstratíðni mun hærri
Efnahvörf jóna mjög mikilvæg í geimnum

28 + A + S ??? S1 + S2 ??? A + B C + D Jónir: Árekstrasnið =
s >> <d>2p d

29 A + S ??? S1 + S ??? A + B C + D Hraði µ ZAB Hraði µ f (fjöldi sameinda með nægilega orku til að yfirstíga virkjunarorku) Hraði µ f ZAB

30 T Ea Orka, E Gangur hvarfs A + B -> C + D f = exp(-Ea/kBT) A + B

31 H2C=CH2 + AB H2AC-CH2B Ea

32 H2C=CH2 + AB H2AC-CH2B Ea Með hvata

33

34 T Ea Orka, E Gangur hvarfs A + B -> C + D f = exp(-Ea/kBT) A + B

35 Ea lítið Orka, E Gangur hvarfs Sameindabrot / stakeindir / radikalar
H OH Cl CH3 -”hvarfgjörn” vegna rafeindapörunar A B A:B + .OH H:OH Cl CH Cl:CH3 Stakar rafeindir “hvatandi” / rafeindapörun “hvetjandi”: Orka, E Gangur hvarfs A B A:B Ea lítið f =exp(-Ea/kBT) » 1