Að ná árangri með eineltisáætlun Náum áttum 15. september 2010

Presentasjon om: "Að ná árangri með eineltisáætlun Náum áttum 15. september 2010"— Utskrift av presentasjonen:

1 Að ná árangri með eineltisáætlun Náum áttum 15. september 2010
Þorlákur H. Helgason, framkvæmdastjóri Olweusaráætlunarinnar á Íslandi Þorlákur H. Helgason 2010

2 Yfirfærsla úr leikskóla (úr væntanlegri lokaritgerð)
Eitt dæmi Bekkjarkennari segir frá því að í fyrra hefðu verið tveir erfiðir einstaklingar sem hún gat ekki haft inni á bekkjarfundum, þeir trufluðu svo mikið. Í vetur var drengur á einhverfurófinu í bekknum sem kom frá leikskólanum. Hann þekkti vinnubrögðin úr Olweusarverkefninu og reglur og naut hann sín á þessum fundum. Þorlákur H. Helgason 2010

3 Einelti er … Endurtekið neikvætt eða illgirnislegt atferli eins eða fleiri einstaklinga sem beinist gegn ákveðnum einstaklingi sem á erfitt með að verja sig Hva fyller vi ordet mobbing med ? Negative handlinger:atferd som har til hensikt å påføre (påfører eller forsøker å påføre) en annen person skade eller ubehag(aggressiv handling) Kan utføres ved: fysisk kontakt(slår osv), ord, annet( grimaser, gester, utestenging, ryktespredning,truer,håner) Forutsetter en hvis opplevd ubalanse i styrkeforhold ---->Ikke mobbing ved fysisk Opplevd: Fysisk jevnbyrdighet Mentalt/personlig ---> den som blir utsatt for det har Offeret har vanskelig for å ta igjen vanskelig for å forsvare seg. Mobberne er flere Gjentakelse: enkelt tilfeller av trakassering kan betraktes som mobbing, men legger vekt på gjentakelse over en viss tid. Holde utenfor tilfeldige, letter negative handlinger som iblant rettes mot en person og iblant mot en annen Av enkelt person eller gruppe av personer Skiller mellom : direkte mobbing-forholdsvis åpne angrep indirekte mobbing- sosial isolering, utestenging fra gruppen Erting vs. mobbing:mobbing når negativ atferd gjentar seg mot et offer som gir uttrykk for ubehag Kontinuum av bevissthet hos mobberne- de fleste forstår hva de gjør Þrenns konar aðalviðmið: Neikvætt/”Illgirnislegt” atferli Endurtekning í nokkurn tíma Ójafnvægi í raunverulegum eða ætluðum mun á aflsmunum Þorlákur H. Helgason 2010

4 Ef ekkert er að gert? Hætta á þunglyndi Hætta á kvíða
Hætta á félagsfælni Þau sem verða fyrir einelti Alvarlegur hegðunarvandi Afbrot – á sakaskrá Gerendur Þorlákur H. Helgason 2010

5 Ef ekkert er að gert? Börn sem lögð hafa verið í einelti í meira en ár: 30% þeirra glíma við aðlögunarvanda í framhaldsnámi. - Hærri tala á Íslandi? Þau sem verða fyrir einelti (þolendur): Hætta á þunglyndi Hætta á kvíða Hætta á félagsfælni Þorlákur H. Helgason 2010

6 Einelti – nóv/des 2009 í Reykjavík 20 skólar (4670 nemendur svara sp
Einelti – nóv/des 2009 í Reykjavík 20 skólar (4670 nemendur svara sp.4) í Olweusarverkefninu – óháð hvenær innleiðing verkefnisins hófst Instruksjoner: Slett eksempelikoner, og erstatt dem med fungerende dokumentikoner på følgende måte: Lag dokument i Word Gå tilbake til PowerPoint Velg Objekt på Sett inn-menyen Velg Opprett fra fil Finn filnavnet i boksen Fil Kontroller at Vis som ikon er merket av for Velg OK Velg ikon Velg Handlingsinnstillinger på Lysbildefremvisning-menyen Velg Objekthandling og deretter Rediger Meðaltal eineltis í Rvk. (óháð því hvenær innleiðing verkefnisins hófst í skólanum) er 7,0% í bekk. Einelti er hærra í öllum árgöngum nema 6. bekk. Hvers vegna er einelti hærra meðal stelpna í 6. bekk? Meðaltal (st. og stráka) eftir árgöngum: 4. bekk: 12,6 5.b.: 8,6 6.b.: 8,3 7. bekk: 4,7 8. bekk: 5,8 9.bekk: 5,7 10. bekk: 4,0 ÞHH 2010

7 Hvernig einelti nemendur verða fyrir (haustkönnun 2009)
Hvernig einelti nemendur verða fyrir (haustkönnun 2009). Röðun frá 1 (flest kvarta undan þessu) (fæstar kvartanir). Rvk.skólar bekkur Stelpur Strákar 1 Það er gert grín að mér, ég er uppnefnd(ur) eða mér strítt á óþægilegan og meiðandi hátt 2 Aðrir nemendur hafa dreift um mig rógi eða lygum og reynt að fá aðra til að líka illa við mig 3 Aðrir nemendur útiloka mig viljandi, halda mér fyrir utan félagahópinn eða hunsa mig algjörlega 4 Ég hef verið barin(n), það var sparkað í mig, rifið í háið, mér var hrint eða ég var lokaður/lokuð inni 5 Ég hef orðið fyrir einelti með meiðandi orðum, athugasemdum eða látbragði með kynferðislegri merkingu 6 Mér hefur verið ógnað og ég var neydd/neyddur til að gera það sem ég vildi ekki gera 7 Peningar og annað hefur verið tekið af mér eða eyðilagt 8 Ég hef orðið fyrir einelti mað óþægilegum eða særandi athugasemdum, samtölum eða öðru í gegnum farsíma eða á netinu 9 Ég hef orðið fyrir öðruvísi einelti 10 Ég hef orðið fyrir einelti með meiðandi orðum eða athugasemdum um húðlit minn eða erlendan uppruna Röðunin er meira til að skoða áherslur – ekki endilega langt á milli einstakra þátta. Öðruvísi einelti: mjög margir skrifa. Undir þessum lið eru líka endurtekningar á því sem fyrr er sagt eða undir öðrum lið(-um). Hefðu þau skrifað eins mikið ef þetta hefði verið á pappír? ÞHH les nokkur brot. Hvetja starfsfólk (umsjónarkennara) að gefa þessu gaum. Hvað speglast í þessum skrifum. Tjáningin – er dæmi um að rætt er við börnin heima? Hvað kemur á óvart í röðuninni. ÞHH 2010

8 Hvers vegna eineltisáætlun?
Náum ella ekki utan um vandann. Vanmat starfsmanna á eineltinu ef ekki er heildstæð eineltisáætlun. Samræming aðkomu og viðbragða. Þorlákur H. Helgason 2010

9 Hvers vegna eineltisáætlun?
Einelti er ekki bundið við bekkinn (einan). Einelti getur verið afleiðing smitunar (í hópi/bekk/skóla) Einelti á sér stað út um allan skóla. Strákarnir leggja eldri og yngri stráka og stelpur í einelti. Einelti er ekki prívat mál skólanna; foreldrar (heimilin) leika stórt hlutverk. EF SKÓLINN NÆR ÁRANGRI sjáum við árangur út fyrir skólann Þarf að taka á einelti kerfisbundið frá A til Ö. Einelti er ekki meðaltal af líðan margra Krefst sameiginlegs skilnings á vandanum Þorlákur H. Helgason 2010

10 Hvar verða nemendur fyrir einelti?
Stelpur Strákar 1 Skólalóð 2 Íþróttahús/sund/búningsklefar 4 3 Á leið til eða frá skóla 7 Á göngum 5 Í kennslustofum þegar enginn fullorðinn er inni 6 Í matsalnum Í kennslustofu þegar fullorðinn er í stofunni 8 Annars staðar í skólanum 9 Á klósettum Bíður eftir skólabíl/ eða strætó eða í skólabíl eða strætó vegur minnst Þorlákur H. Helgason 2010

11 Hvers vegna vanmat? Starfsmenn ná ekki utan um vandann, af því að ...
Reyna að gera gott úr öllu? Treysta sér ekki inn í málið? Halda að þetta ,,læknist” af sjálfu sér Hafa hugmyndir um að þetta sé ekki svo alvarlegt Ég get þetta ekki ein(n) Allt rök fyrir heilstæðri eineltisáætlun Vitundarvakning hinna fullorðnu Þátttaka í umræðuhópum Lestur á efni handbókarinnar Hversu skuldbundnir eru hinir fullorðnu Almenn fræðsla fyrir starfsmenn á starfsmannafundum Fundur með öllum foreldrum í skólanum Upplýsingar á heimasíðu skólans Aðgerðir innan skólans Könnun með spurningalista Námsdagur um einelti Bætt gæsla í frímínútum Uppeldisfræðilegir umræðuhópar Stofnun/starf stýrihóps Aðgerðir í hverjum bekk Myndbönd Skilgreiningar á einelti Eineltishringurinn Bekkjarreglur Fastir bekkjarfundir Hlutverkaleikir Fundur með foreldrum í viðkomandi bekk Önnur verkefni með nemendum Aðgerðir vegna einstaklinga Alvarleg viðtöl við gerendur og þolendur Hvernig er tekið á móti ábendingum og kvörtunum barna og foreldra Man fólk eftir að fylgjast með málum í framhaldi af aðgerðum Eru eineltismál sem upp koma skráð? – hvernig? Þorlákur H. Helgason 2010

12 Verkfæri Í skólanum, í bekknum og í einstaklingsmálum (lausnarvinna)
Forvörn Verkfæri Í skólanum, í bekknum og í einstaklingsmálum (lausnarvinna) Þorlákur H. Helgason 2010

13 Viðtöl við gerendur og þolendur
Viðhorf, þekking, færni Skólinn Umræðu- hópar Eineltis-rannsókn Gæsla Bekkurinn Bekkjarfundir, bekkjarreglur Einstaklings-viðtöl Einstaklings- mál Viðtöl við gerendur og þolendur Viðtöl við foreldra ÞHH 2010

14 Fullorðnir koma fram af hlýju (gagnvart geranda sem þolanda)
Ábyrgð hinna fullorðnu er óskipt og skilyrðislaus þegar kemur að eineltismálum Fullorðnir leggja lífsreglurnar, móta skólabrag sem skapar börnunum öryggi Fullorðnir koma fram af hlýju (gagnvart geranda sem þolanda) Fullorðnir sýna myndugleika Þorlákur H. Helgason 2010

15 Góður árangur Vallaskóli Einelti mælist lágt – og undir meðaltali
Meðaltal í Reykjavík í bekk er 7,2% (2009) Skólinn tekur framförum Hvað eru framfarir í Olweusarverkefninu? Vallaskóli Starfsfólk er sátt við Olweusarverkefnið Viðhorf, þekking, færni Kemur að gagni í daglegu starfi Fleiri þættir? ÞHH 2010

16 Mikilvægir þættir Traust Virkni Nemendur segja meira frá
Starfsfólk skiptir sér af ÖLLUM nemendum Markvissar tekið á málum Reglulegir fundir (ekki bara þegar mál koma upp) Eineltisteymi hefur yfirsýn og fundar reglulega Höfum í huga að samvinna starfsfólks skiptir öllu Olweus hefur síast inn. Er hluti af daglegu starfi kennara í dag. Verkefnisstjóri er alltaf til taks Nemendur segja meira frá Nemendur treysta því að það sé faglega tekið á málum – og treysta því að segi þau frá komist það á leiðarenda til úrvinnslu. Bekkjarfundir skapa festu og auka skilning milli nemenda Kennarar líða ekki hegðun sem þeir skiptu sér ekki af áður Þorlákur H. Helgason 2010

17 Svör úr skólum sem eru að ná árangri: Foreldrahópurinn er áhugasamur
Foreldrasamningur Svör úr skólum sem eru að ná árangri: Foreldrahópurinn er áhugasamur Mikil áhersla á samskipti (inni í skóla og milli heimilis og skóla) Olweusarverkefnið minnir okkur á hvernig við tölum hvert við annað (líka foreldra) Samningur við foreldra þegar eineltismál er uppi Samningurinn er skriflegur milli skóla og heimilis ÞHH 2010

18 Ummæli Starfsfólk getur betur fylgt eftir veigamiklum breytingum eins og endurskipulagningu námshópa Tekið er betur mið af stöðu hvers barns um sig í nemendahópum. Sum hafa á bakinu gamlar minningar sem krakkarnir beita óspart. Hafi barn t.d. verið ,,barnalegt“ í leikskóla er hætta á að barnið þurfi að dragnast með þessar syndir langt fram í barnaskólann. Við vitum að barn getur búið við einelti af þessum sökum. Þess vegna viljum við geta átt möguleika á að ,,splitta“ hópum. Það höfum við gert. Mikill stuðningur af Olweusi hér. ÞHH 2010

19 Að losna úr hlutverkinu
Þegar kemur að því að fjalla um börnin er starfsfólkið öruggara í viðræðum við foreldra. Að losna úr hlutverkinu Þá eru líka nemendur sem hafa tekið sér hlutverk gerandans (foringjans) sem er hvorki þeim né öðrum æskilegt. Fyrir hugsanlegan geranda getur það líka verið mikil hjálp að losna úr hlutverkinu ÞHH 2010

20 Aðgerðarumhverfi gott (svör úr skólum)
Notalegt andrúmsloft Skólastjóri afgreiðir hluti strax Mikið upplýsingaflæði í skólanum Sérkennslan þykir eftirsóknarverð. Hefur tekist að skapa afar gott andrúmsloft. Ekki niðurlægjandi Við tölum mikið saman. Afskiptasemi. Nemendum finnst þeir jafnvel ofverndaðir Skýrar reglur (ekki endilega margar) Við sinnum uppeldi (ekki bara kennslu) Við sem kennarar finnum nú að við þurfum að vera skrefinu á undan nemendum Öryggi af Olweusarverkefninu ÞHH 2010

21 Áherslur (túlkun mín, ÞHH)
Einelti er ALLS EKKI eðlileg hegðun sem allir geta lent í (sem gerendur eða þolendur eða hvoru tveggja) einhvern tíma á lífsleiðinni Einelti er hegðun/atferli sem ber með sér alvarlegar afleiðingar sem hverfa ekki í einni svipan: þunglyndi, kvíðni, félagsfælni. Getur haft varanleg áhrif. Árásarhvöt hefur sterk áhrif á hegðun geranda: fái hún útrás getur afleiðingin orðið einelti ÞHH 2010

22 Ný mið Olweusaráætlunarinnar
Leikskólar (Ísafjörður) Framhaldsskólar (FSu) Vinnustaðir Samstarfsverkefni (Ýma) Vitundarvakning hinna fullorðnu Þátttaka í umræðuhópum Lestur á efni handbókarinnar Hversu skuldbundnir eru hinir fullorðnu Almenn fræðsla fyrir starfsmenn á starfsmannafundum Fundur með öllum foreldrum í skólanum Upplýsingar á heimasíðu skólans Aðgerðir innan skólans Könnun með spurningalista Námsdagur um einelti Bætt gæsla í frímínútum Uppeldisfræðilegir umræðuhópar Stofnun/starf stýrihóps Aðgerðir í hverjum bekk Myndbönd Skilgreiningar á einelti Eineltishringurinn Bekkjarreglur Fastir bekkjarfundir Hlutverkaleikir Fundur með foreldrum í viðkomandi bekk Önnur verkefni með nemendum Aðgerðir vegna einstaklinga Alvarleg viðtöl við gerendur og þolendur Hvernig er tekið á móti ábendingum og kvörtunum barna og foreldra Man fólk eftir að fylgjast með málum í framhaldi af aðgerðum Eru eineltismál sem upp koma skráð? – hvernig? Þorlákur H. Helgason 2010

23 Dan Olweus, prófessor i sálarfræði
Rannsakaði ofbeldi meðal drengja í Svíþjóð áður en hann fluttist til Noregs 1970 Prófessor i sálarfræði við Háskólann í Bergen Fyrstur fræðimanna í heiminum sem rannsakaði einelti á kerfisbundinn hátt Þorlákur H. Helgason 2010

24 Á mörgum tungumálum... Þorlákur H. Helgason 2010

25 Almennar forsendur Vitund og þátttaka hinna fullorðnu
Fyrst og fremst í gegnum umræðuhópana Þorlákur H. Helgason 2010

26 Hlýja, einlægur áhugi og alúð hinna fullorðnu
Þessir eiginleikar eru góð fyrirmynd í öllu uppeldi Eru líklegir til að draga úr árásarhneigð Rannsóknir Olweusar á uppeldisskilyrðum sem leiða til árásarhneigðar Neikvæð viðhorf til barna ásamt skorti á hlýju og áhuga eykur líkur á því að barnið þrói með sér árásarhneigð Þorlákur H. Helgason 2010

27 Aðgerðarumhverfi gott
Notalegt andrúmsloft Skólastjóri afgreiðir hluti strax Mikið upplýsingaflæði í skólanum Sérkennslan þykir eftirsóknarverð. Hefur tekist að skapa afar gott andrúmsloft. Ekki niðurlægjandi Við tölum mikið saman. Afskiptasemi. Nemendum finnst þeir jafnvel ofverndaðir Skýrar reglur (ekki endilega margar) Við sinnum uppeldi (ekki bara kennslu) Við sem kennarar finnum nú að við þurfum að vera skrefinu á undan nemendum Öryggi af Olweusarverkefninu Þorlákur H. Helgason 2010

28 Ákveðnir rammar gegn óviðunandi hegðun
Undanlátssemi án skýrra ramma eykur líkur á að barn sýni öðrum yfirgang Skýrir rammar auka á öryggi barnsins í umhverfi sínu og í umgengni við aðra Þorlákur H. Helgason 2010

29 Neikvæð viðurlög Mega ekki fela í sér niðurlægingu
Eru mjög mikilvæg þegar gerendur fara ekki eftir þeim kröfum sem skólinn setur Staðfestir myndugleika hinna fullorðnu Mjög mikilvægt að standa við það sem ákveðið hefur verið, - liður í skuldbindingu skólans Þorlákur H. Helgason 2010

30 Hinir fullorðnu koma fram af myndugleika
Auðveldara að sýna myndugleika ef: Fullorðnir sýna ósvikinn áhuga á nemendum og velferð þeirra Fullorðnir koma fram af réttlæti og virðingu Fullorðnir þurfa að bjóða nemendum samstarf um ýmsa þætti og úthluta þeim ábyrgð Þorlákur H. Helgason 2010

31 Í hnotskurn: Of lítil ást og of mikil undanlátssemi eru aðstæður sem stuðla að ofbeldisfullu mynstri í samskiptum Aðrir þættir sem hafa áhrif skv. Olweusi eru skapgerð og samskipti á heimili Þorlákur H. Helgason 2010

32 Ein leið til að gæðatryggja verkefnið
Umræðuhópar skoða þessi grundvallarviðmið með reglulegu millibili og meta hvernig gangi að fara eftir þessu Skoða með reglulegu millibili yfirlit aðgerðaáætlunarinnar Þorlákur H. Helgason 2010

33 Hvers vegna eineltisáætlun (Olweusaráætlun)
Ef engin heildstæð áætlun vanmeta starfsmenn eineltið og afleiðingar þess Hvers vegna? Reyna að gera gott úr öllu? Treysta sér ekki inn í málið? Halda að þetta ,,læknist” af sjálfu sér Hafa hugmyndir um að þetta sé ekki svo alvarlegt Ég get þetta ekki ein(n) Annað? Vitundarvakning hinna fullorðnu Þátttaka í umræðuhópum Lestur á efni handbókarinnar Hversu skuldbundnir eru hinir fullorðnu Almenn fræðsla fyrir starfsmenn á starfsmannafundum Fundur með öllum foreldrum í skólanum Upplýsingar á heimasíðu skólans Aðgerðir innan skólans Könnun með spurningalista Námsdagur um einelti Bætt gæsla í frímínútum Uppeldisfræðilegir umræðuhópar Stofnun/starf stýrihóps Aðgerðir í hverjum bekk Myndbönd Skilgreiningar á einelti Eineltishringurinn Bekkjarreglur Fastir bekkjarfundir Hlutverkaleikir Fundur með foreldrum í viðkomandi bekk Önnur verkefni með nemendum Aðgerðir vegna einstaklinga Alvarleg viðtöl við gerendur og þolendur Hvernig er tekið á móti ábendingum og kvörtunum barna og foreldra Man fólk eftir að fylgjast með málum í framhaldi af aðgerðum Eru eineltismál sem upp koma skráð? – hvernig? Þorlákur H. Helgason 2010

34 Aðgerðir í hverjum skóla
Könnun með spurningalista Námsdagur um einelti Bætt gæsla í frímínútum Uppeldisfræðilegir umræðuhópar Stofnum/starf stýrihóps í skólanum Þorlákur H. Helgason 2010

35 Aðgerðir í hverjum bekk
Bekkjarreglur gegn einelti Fastir bekkjarfundir Fundur með foreldrum í viðkomandi bekk Hlutverkaleikir Tengslahópar Þorlákur H. Helgason 2010

36 Aðgerðir vegna einstaklinga
Kanna málið þegar grunur um einelti vaknar Alvarleg viðtöl við gerendur og þolendur eineltis Viðtöl við foreldra nemenda sem málið varðar Að beita ímyndunaraflinu Að fylgjast vel með í framhaldi af aðgerðum Þorlákur H. Helgason 2010

37 Markmið bekkjarfunda Að skapa góðan bekkjaranda
Að skapa öruggt andrúmsloft meðal nemenda, þar sem traust og samvinna ríkir meðal þeirra sem taka þátt í fundinum. Ef vel tekst til geta kennari og nemendur uppskorið ánægjulegt, öruggt og gefandi starfsumhverfi þar sem virðing, traust og jafnræði er í fyrirrúmi. Þorlákur H. Helgason 2010

38 Aðstæður bekkjarfunda
Ef yfirlýst stefna skóla – þá á stundatöflu Með umsjónarkennara – stjórnandi Ekki vanmeta undirbúning fyrir fundina Í heimastofu Aðgæta að ekkert geti truflað fundinn Bekkurinn situr í hring Hyggja að því hver situr hjá hverjum Ákveðnar reglur gilda á fundunum Þorlákur H. Helgason 2010

39 Reglur á bekkjarfundum
Við réttum upp hönd þegar við viljum fá orðið. Allir mega taka til máls. Við leyfum fólki að ljúka máli sínu án þess að grípa fram í. Við getum verið ósammála án þess að bölva eða vera orðljót. Þorlákur H. Helgason 2010

40 Reglur á bekkjarfundum
En einnig er notast við þessar reglur: Á bekkjarfundum hlustum við vel hvert á annað. Á bekkjarfundum þarf að rétta upp hönd til þess að fá orðið. Á bekkjarfundum talar einungis einn í einu. Á bekkjarfundum hvorki hlæjum við né flissum þegar bekkjarfélagar okkar segja skoðun sína. Þorlákur H. Helgason 2010

41 Reglur á bekkjarfundum
Á bekkjarfundum gerum við ekki lítið úr skoðunum annarra né þeim sem hafa skoðanirnar. Á bekkjarfundum hafa allir rétt til þess að hafa þá skoðun sem þeir hafa. Eftir bekkjarfundina munum við eftir þagnarskyldunni sem við höfum. þagnarskylda eða trúnaðarregla? Segja frá því af hverju þarf að muna eftir þagnarskyldunni Þorlákur H. Helgason 2010

42 Stjórnandi bekkjarfunda
Hafa trú á verkefninu og fyrirkomulaginu Æfingin skapar meistarann Lítil skref Félagastuðningur Undirbúa þennan tíma eins og aðra tíma Búa til spurningar/vangaveltur Opnar spurningar - fleiri geta þá svarað Hvetja nemendur til þess að nota ég-framsögn Mögulega lausn eða ákveðinn boðskap Þorlákur H. Helgason 2010

43 Lögmál stjórnenda bekkjarfunda
Hafa sannan áhuga á börnum. Hafa opin og jákvæð viðhorf. Hlusta af athygli á nemendur; geta notað virka hlustun. Koma ekki með tilbúna lausn og útskýringar, frekar að fá börnin til að hugsa og finna sjálf lausn á málinu. Beina athyglinni að mismunandi líkum skoðunum sem koma fram og þar með að auka skilning barnanna hvert á öðru og að auka innsæi hvers og eins. Þorlákur H. Helgason 2010

44 Lögmál stjórnanda bekkjarfunda frh.
Auka áhuga á umræðum með því að forðast að ræða einstök mál og/eða einstaklinga og uppákomur, heldur að beina athygli barnanna að því almenna sem hægt er að ræða út frá einstökum málum/einstaklingum. Spyrja spurninga sem beina athygli barnanna að ýmsum hliðum málsins og hvetja þau til að meta málefnið upp á eigin spýtur. Halda umræðunni gangandi með því að taka saman aðalatriðin ef nauðsyn krefur. Dæma ekki og bera alltaf virðingu fyrir gildismati barnanna. Leggja sig fram við að auka tjáskipti meðal barnanna. Þorlákur H. Helgason 2010

45 Að vinna með eineltishringinn
Mobbningsringen. Här kan det passa med ” Martin Luther King!!! Citatet lyder i sin helhet:"Den yttersta tragedin är inte de onda människornas brutalitet, utan de goda människornas tystnad" Þorlákur H. Helgason 2010

46 Fjórar bekkjarreglur Við leggjum ekki aðra nemendur í einelti
Við hjálpum þeim sem lenda í einelti Við erum líka með þeim sem lenda í einelti eða eru útundan Ef við vitum að nemandi er lagður í einelti segjum við einhverjum fullorðnum í skóla og heima frá því Þorlákur H. Helgason 2010

47 Ef ekkert er að gert? Þau sem verða fyrir einelti (þolendur):
Hætta á þunglyndi Hætta á kvíða Hætta á félagsfælni Gerendur: Alvarlegur hegðunarvandi Afbrot – á sakaskrá Þorlákur H. Helgason 2010

48 Aðgerðir í hverjum skóla
Könnun með spurningalista Námsdagur um einelti Bætt gæsla í frímínútum Uppeldisfræðilegir umræðuhópar Stofnum/starf stýrihóps í skólanum Þorlákur H. Helgason 2010

49 Aðgerðir í hverjum bekk
Bekkjarreglur gegn einelti Fastir bekkjarfundir Fundur með foreldrum í viðkomandi bekk Hlutverkaleikir Tengslahópar Þorlákur H. Helgason 2010

50 Aðgerðir vegna einstaklinga
Kanna málið þegar grunur um einelti vaknar Alvarleg viðtöl við gerendur og þolendur eineltis Viðtöl við foreldra nemenda sem málið varðar Að beita ímyndunaraflinu Að fylgjast vel með í framhaldi af aðgerðum Þorlákur H. Helgason 2010

51 Hvar eru nemendur á eineltishringnum?
Þorlákur H. Helgason 2010

52 Þorlákur H. Helgason 2010

53 Fullorðnir koma fram af hlýju (gagnvart geranda sem þolanda)
Ábyrgð hinna fullorðnu er óskipt og skilyrðislaus þegar kemur að eineltismálum Fullorðnir leggja lífsreglurnar, móta skólabrag sem skapar börnunum öryggi Fullorðnir koma fram af hlýju (gagnvart geranda sem þolanda) Fullorðnir sýna myndugleika Þorlákur H. Helgason 2010

54 Hvað er góður árangur? Spyrja hópinn? Þorlákur H. Helgason 2010

55 Góður árangur Einelti mælist lágt – og undir meðaltali
Meðaltal í Reykjavík í bekk er 7,2% (2009) Skólinn tekur framförum Hvað eru framfarir í Olweusarverkefninu? Starfsfólk er sátt við Olweusarverkefnið Viðhorf, þekking, færni Kemur að gagni í daglegu starfi Fleiri þættir? Þorlákur H. Helgason 2010

56 Mikilvægir þættir Traust Virkni Nemendur segja meira frá
Starfsfólk skiptir sér af ÖLLUM nemendum Markvissar tekið á málum Reglulegir fundir (ekki bara þegar mál koma upp) Eineltisteymi hefur yfirsýn og fundar reglulega Höfum í huga að samvinna starfsfólks skiptir öllu Olweus hefur síast inn. Er hluti af daglegu starfi kennara í dag. Verkefnisstjóri er alltaf til taks Nemendur segja meira frá Nemendur treysta því að það sé faglega tekið á málum – og treysta því að segi þau frá komist það á leiðarenda til úrvinnslu. Bekkjarfundir skapa festu og auka skilning milli nemenda Kennarar líða ekki hegðun sem þeir skiptu sér ekki af áður Þorlákur H. Helgason 2010

57 Ummæli Starfsfólk getur betur fylgt eftir veigamiklum breytingum eins og endurskipulagningu námshópa Tekið er betur mið af stöðu hvers barns um sig í nemendahópum. Sum hafa á bakinu gamlar minningar sem krakkarnir beita óspart. Hafi barn t.d. verið ,,barnalegt“ í leikskóla er hætta á að barnið þurfi að dragnast með þessar syndir langt fram í barnaskólann. Við vitum að barn getur búið við einelti af þessum sökum. Þess vegna viljum við geta átt möguleika á að ,,splitta“ hópum. Það höfum við gert. Mikill stuðningur af Olweusi hér. Þorlákur H. Helgason 2010

58 Starfsfólk getur betur fylgt eftir veigamiklum breytingum eins og endurskipulagningu námshópa
Þorlákur H. Helgason 2010

59 Tekið er betur mið af stöðu hvers barns um sig í nemendahópum
Tekið er betur mið af stöðu hvers barns um sig í nemendahópum. Sum hafa á bakinu gamlar minningar sem krakkarnir beita óspart. Hafi barn t.d. verið ,,barnalegt“ í leikskóla er hætta á að barnið þurfi að dragnast með þessar syndir langt fram í barnaskólann. Við vitum að barn getur búið við einelti af þessum sökum. Þess vegna viljum við geta átt möguleika á að ,,splitta“ hópum. Það höfum við gert. Mikill stuðningur af Olweusi hér. Þorlákur H. Helgason 2010

60 (Ummæli) Tekið er betur mið af stöðu hvers barns um sig í nemendahópum. Sum hafa á bakinu gamlar minningar sem krakkarnir beita óspart. Hafi barn t.d. verið ,,barnalegt“ í leikskóla er hætta á að barnið þurfi að dragnast með þessar syndir langt fram í barnaskólann. Við vitum að barn getur búið við einelti af þessum sökum. Þess vegna viljum við geta átt möguleika á að ,,splitta“ hópum. Það höfum við gert. Mikill stuðningur af Olweusi hér. Þorlákur H. Helgason 2010

61 Að losna úr hlutverkinu
Þegar kemur að því að fjalla um börnin er starfsfólkið öruggara í viðræðum við foreldra. Að losna úr hlutverkinu Þá eru líka nemendur sem hafa tekið sér hlutverk gerandans (foringjans) sem er hvorki þeim né öðrum æskilegt. Fyrir hugsanlegan geranda getur það líka verið mikil hjálp að losna úr hlutverkinu Þorlákur H. Helgason 2010

62 Foreldrahópurinn er áhugasamur
Foreldrar Foreldrahópurinn er áhugasamur Mikil áhersla á samskipti (inni í skóla og milli heimilis og skóla) Olweusarverkefnið minnir okkur á hvernig við tölum hvert við annað (líka foreldra) Samningur við foreldra þegar eineltismál er uppi Samningurinn er skriflegur milli skóla og heimilis Þorlákur H. Helgason 2010

63 Áherslur (túlkun mín, ÞHH)
Einelti er ALLS EKKI eðlileg hegðun sem allir geta lent í (sem gerendur eða þolendur eða hvoru tveggja) einhvern tíma á lífsleiðinni Einelti er hegðun/atferli sem ber með sér alvarlegar afleiðingar sem hverfa ekki í einni svipan: þunglyndi, kvíðni, félagsfælni. Getur haft varanleg áhrif. Árásarhvöt hefur sterk áhrif á hegðun geranda: fái hún útrás getur afleiðingin orðið einelti Þorlákur H. Helgason 2010

64 + + + + + + + + + + + + jákvæð tengsl + + sterk jákvæð tengsl
Fræðilíkan yfir uppeldisþætti sem hafa áhrif á þróun árásarhneigðs viðbragðsmynsturs hjá drengjum + jákvæð tengsl + + sterk jákvæð tengsl Ónógur áhugi og alúð móður + + + + + Notkun líkamlegra refsinga foreldra + Árásarhneigð drengsins í 6. bekk Óskýrir rammar frá móður + + + + + Skapgerð drengsins (virkur,uppstökkur) Þorlákur H. Helgason 2010

65 Einelti – nóv/des 2009 í Reykjavík 20 skólar (4670 nemendur svara sp
Einelti – nóv/des 2009 í Reykjavík 20 skólar (4670 nemendur svara sp.4) í Olweusarverkefninu – óháð hvenær innleiðing verkefnisins hófst Instruksjoner: Slett eksempelikoner, og erstatt dem med fungerende dokumentikoner på følgende måte: Lag dokument i Word Gå tilbake til PowerPoint Velg Objekt på Sett inn-menyen Velg Opprett fra fil Finn filnavnet i boksen Fil Kontroller at Vis som ikon er merket av for Velg OK Velg ikon Velg Handlingsinnstillinger på Lysbildefremvisning-menyen Velg Objekthandling og deretter Rediger Meðaltal eineltis í Rvk. (óháð því hvenær innleiðing verkefnisins hófst í skólanum) er 7,0% í bekk. Einelti er hærra í öllum árgöngum nema 6. bekk. Hvers vegna er einelti hærra meðal stelpna í 6. bekk? Meðaltal (st. og stráka) eftir árgöngum: 4. bekk: 12,6 5.b.: 8,6 6.b.: 8,3 7. bekk: 4,7 8. bekk: 5,8 9.bekk: 5,7 10. bekk: 4,0 Þorlákur H. Helgason 2010

66 Hvernig einelti nemendur verða fyrir (haustkönnun 2009)
Hvernig einelti nemendur verða fyrir (haustkönnun 2009). Röðun frá 1 (flest kvarta undan þessu) (fæstar kvartanir). Rvk.skólar bekkur Stelpur Strákar 1 Það er gert grín að mér, ég er uppnefnd(ur) eða mér strítt á óþægilegan og meiðandi hátt 2 Aðrir nemendur hafa dreift um mig rógi eða lygum og reynt að fá aðra til að líka illa við mig 3 Aðrir nemendur útiloka mig viljandi, halda mér fyrir utan félagahópinn eða hunsa mig algjörlega 4 Ég hef verið barin(n), það var sparkað í mig, rifið í háið, mér var hrint eða ég var lokaður/lokuð inni 5 Ég hef orðið fyrir einelti með meiðandi orðum, athugasemdum eða látbragði með kynferðislegri merkingu 6 Mér hefur verið ógnað og ég var neydd/neyddur til að gera það sem ég vildi ekki gera 7 Peningar og annað hefur verið tekið af mér eða eyðilagt 8 Ég hef orðið fyrir einelti mað óþægilegum eða særandi athugasemdum, samtölum eða öðru í gegnum farsíma eða á netinu 9 Ég hef orðið fyrir öðruvísi einelti 10 Ég hef orðið fyrir einelti með meiðandi orðum eða athugasemdum um húðlit minn eða erlendan uppruna Röðunin er meira til að skoða áherslur – ekki endilega langt á milli einstakra þátta. Öðruvísi einelti: mjög margir skrifa. Undir þessum lið eru líka endurtekningar á því sem fyrr er sagt eða undir öðrum lið(-um). Hefðu þau skrifað eins mikið ef þetta hefði verið á pappír? ÞHH les nokkur brot. Hvetja starfsfólk (umsjónarkennara) að gefa þessu gaum. Hvað speglast í þessum skrifum. Tjáningin – er dæmi um að rætt er við börnin heima? Hvað kemur á óvart í röðuninni. Þorlákur H. Helgason 2010

67 Hvað einkennir góðan skóla i Olweusaráætluninni? (verkefni)
Þorlákur H. Helgason 2010

68 Fjórar grundvallarreglur
Hlýja, einlægur áhugi og alúð hinna fullorðnu Ákveðnir rammar gegn óviðunandi hegðun Neikvæð viðurlög Hinir fullorðnu koma fram af myndugleika Þorlákur H. Helgason 2010

69 Hinir fullorðnu koma fram af myndugleika
Auðveldara að sýna myndugleika ef: Fullorðnir sýna ósvikinn áhuga á nemendum og velferð þeirra Fullorðnir koma fram af réttlæti og virðingu Fullorðnir þurfa að bjóða nemendum samstarf um ýmsa þætti og úthluta þeim ábyrgð Þorlákur H. Helgason 2010

70 Í hnotskurn: Of lítil ást og of mikil undanlátssemi eru aðstæður sem stuðla að ofbeldisfullu mynstri í samskiptum Aðrir þættir sem hafa áhrif skv. Olweusi eru skapgerð og samskipti á heimili Þorlákur H. Helgason 2010

71 Töfrandi byrjun Bekkjarstjórnun
Kennarinn er stjórnandi, bæði faglega og félagslega og ber á ábyrgð á vinnuumhverfi og öryggi Fyrstu dagar skólaársins sérstaklega mikilvægir Fyrstu dagarnir fyrirmyndir – þannig verður framhaldið Olweusarverkefnið sækir mikið í smiðju samvinnunáms og –stjórnunar. Hvernig kennarinn getur eflst sem stjórnandi í bekknum, faglegur og félagslegur. Kennarinn er í lykilaðstöðu að skapa gott vinnuumhverfi og bekkjaranda – þar með talið að tryggja öllum nemendum öryggi og að þeir lendi ekki í einelti og annarri niðurlægingu. Við munum fjalla nokkuð um hvernig megi skapa gott vinnuumhverfi og umgjörð til að tryggja öryggi – og einkum og sérílagi hversu mikilvægir fyrstu dagar skólaársins eru. Ef órói er í bekknum í skólábyrjun megum við búast við að framhaldið verði eins ... . Ef hins vegar ró, einbeitni, gott skipulag í skólabyrjun ættum við að geta viðhaldið því. Við erum ekki bara að fjalla um vinnufrið og einbeitingu. Félagsleg samskipti eru líka háð því sem við gerum fyrstu dagana. Ef nemendur upplifa vingjarnlegan anda, gagnkvæma virðingu og hjálpfýsi ætti það verða fyrirmyndin út skólaárið. Það veltur mikið á kennaranum og öðrum fullorðnum að eþtta náist: Það ríki gott skipulag,kennarinn undirbúi hverja kennslustund og hann/hún hafi sérstakar gætur á nemendum og bregðist við hegðun sem ekki er hægt að sætta sig við. Grípi kennarinn/hinn fullorðni inn í og sjái til þess að þetta endurtaki sig eru minni líkur á að þvílík ósættanleg hegðun hafi áhrif í bekknum næstu vikur. Dregið saman: Framkoma okkar og það andrúmsloft sem er ráðandi í bekknum fyrstu daga skólaársins mun að líkindum ríkja flesta daga skólaársins. Þorlákur H. Helgason 2010

72 Möguleiki í öllum bekkjum ?
Hvað með “erfiða” bekki? Erfiðir bekkir eru ekki alltaf ,,erfiðir” Nemendur ,,gleyma” í fríi Hjálpa þeim að muna fyrst sterkustu hliðar Hrósaðu öllum bekknum þegar þau standa sig vel Hópurinn er í sviðsljósi Láta hið félagslega hafa forgang í upphafi skólaárs Mörg okkar vilja nú halda því fram að þetta hangi saman við eftirfarandi: 1) Séum við með góðan bekk er hann góður fyrstu dagana og einnig það sem eftir er skólaárs (annar a.m.k.). Sértu með erfiðan bekk eru formerkin öfug; hann er alltaf erfiður. Rannsóknir benda til þess að áhrifin þurfi ekki að vera þessi. Í fyrsta lagi getur skapast meiri ró (friður) í erfiðum bekk ef kennari megnar að bæta skipulagið og upplausn orðið í ,,góðum” bekk ef ekki er lagt upp með góða umgjörð og vinnuumhverfi. Það er ekki alltaf lognmolla í bekk/hóp, þau sem hafa unnið í skólum geta staðfest það að bekkir eiga sína góðu og slæmu daga - og að það er háð því hvernig kennslustundirnar eru skipulagðar. Hér er átt við að við verðum að leggja sérstaka áherslu á þessa þætti fyrstu dagana. 2) Hin ástæðan sé sú að nemendur ,,gleymi” því hvernig þeim farnaðist í löngu sumarfríi. Virkjum góðar minningar nemenda og látum þau segja frá því þegar þeim leið best síðastliðið sumar – höfðum til þess þegar við hvetjum þau til dáða og leggjum grunn að góðum vetri hjá hverju og einu. Þau hafa elst svolítið og það er fjöður í hatt – Upplagt að segja við þau ,,þið eruð miklu skemmtilegri og einbeittari” eða miklu betri að hjálpa hvert öðru núna en í vor. Munið að oflof er ákjósanleg nálgun við að styrkja vináttubönd. Við teljum að þessi atriði (hér að framan undir 1) og 2)) séu hópfyriribæri, það snerti allan hópinn og þess vegna hömpum við öllum hópnum en ekki einstökum nemendum þegar þau ná árangri. Látið alla fá sinn skerf af velgengni bekkjarins. Og – þessa fyrstu skóladaga – hið félagslega á oddinn: vingjarnleika, hjálpfýsi, vinsamlega samræðu barnanna. Þorlákur H. Helgason 2010

73 Að leiðrétta kúrsinn fyrstu dagana (þar sem nauðsyn kallar á)
“Augu í hnakkanum” Sjáðu og bregstu við af festu ef tilhneiging er til stríðni, gera e-n hlægilegan, útilokun, niðurlægingar, ofbeldis o.sfrv. Viðbrögð kennara/hinna fullorðnu skipta miklu máli Bregðumst sérstaklega (oftar) við í upphafi skólaárs Við þurfum ekki að verja jafnmiklum tíma seinna á vetrinum … (spörum tíma) En svo verðum við líka að beina spjótum okkar að einstaklingum, ef hlutirnir ganga ekki að óskum. Við setjum okkur markmið um að neikvætt samspil nemenda í milli skal vera í lágmarki. Það þýðir að við ætlum, við hinir fullorðnu - einkum á fyrstu dögum vetrar - að vera á tánum og með ,,augun í hnakkkanum”, við ætlum að sjá og gefa því gætur sem gerist – líka þar sem virðist sem við sjáum ekki til. Sum okkar virðast hafa þetta í blóðinu, önnur þurfa að læra. Sumir nemendur eru snillingar í að ná sér niður á öðrum þannig að við komum ekki auga á það sem er að gerast.. Takist okkur að koma auga á nokkur slík tilvik í upphafi skóla (ef þeirra verður vart þá daga ...) er það gulls ígildi að grípa inni fyrirvaralaust og þegar minnst varir. Gættu þess að sá/sú sem þú leiðréttir verði ekki að athlagi, yfirveguð, alvarleg og einbeitt leiðrétting á hér við. Nýttu þér það sem þú hefur lært í Olweusarverkefninu við að koma á réttan kjöl(lagfæra/leiðrétta). Það sem kennarinn lagfærir (leiðréttir) fyrstu dagana í skólanum er áhrifaríkast– þá hafa nemendur og kennara ekki hist í fleiri mánuði – eða nýr kennari er tekinn við bekknum. Þér finnst kannski að þú sért að bjóða heim erfiðleikum á komandi vetri. Mundu þá að við erum að tala um að taka sérstaklega á fyrstu skóladagana eða í nokkrar vikur. Rannsóknir benda til þess að þú sparir þér ómakið, þú þurfir að verja minni tíma til að leiðrétta kúrsinn hjá nemendum seinna á önninni, skipta þér af með beinum hætti og sitji síður uppi með ósættankegt atferli. Þá má segja að það sé þess virðis að verja hlutfallega meiri kröftum í þetta í byrjun skólaárs. Þorlákur H. Helgason 2010

74 Hvernig náum við góðri kennslustund og góðum dögum?
Vel undirbúin(n)/Gott skipulag Boðorð: Mér sem kennara þykir vænt um … Þekkja hvern nemanda Þýðir óbeint: Ég sé þig! Virðing (í framsetningu og framkomu) Við erum nemendum mikilvægar fyrirmyndir Öll þekkjum við sem kennarar og fullorðin að við eigum okkar góða og miður góða daga. Okkur reynist erfitt að greina ástæður þessa eða þær liggja utan lögsögu skólans. Sumt eru þekktar aðstæður og hér verða dregnar fram ástæður sem geta skipt sköpum; þess að þú átt góða stund og góðan dag með bekknum. Kennslustund á sín mörk, tíminn er t.d. 40 mínútur eða allt upp í klukkustund og kennslustofan er ákveðin stærð. Önnur mork eru að miklu leyti í þínum höndum sem kennara. Hafir þú undirbúið kennsluna vel og komist þú í gang strax - og allt er til reiðu til að framkvæma það sem til stendur allan kennslutímann. Innihaldslaus hlé af því að þú ert að leita að einhverju eða sækja kennslugögn; slík ,,göt” í kennslu geta hæglega framkallað óróleika og óæskilega samveru og samskipti í bekknum. Sértu vel undirbúin eru það líka skilaboð til nemenda um að þú berir virðingu fyrir nemendum og að þér þyki vænt um þá. Mikilvæg boð sem ekki má sjást yfir. Kennari sem er illa undirbúinn tjáir óbeint: ,,Þið skiptið mig litlu.” Ef þú veist deili á nemendum (helst öllum), hvað þau hafa reynt í sumarfríinu, veist hvers þau væntu fyrir sumarfrí o.s.frv. – allt eru þetta mikilvæk þekking og framlag í góða samræðustund með nemendum. Nemendur sem eru með það á hreinu að kennaranum þyki vænt um þau, að hann hugsar til þeirra af og til og þekkir hvert og eitt; þessir nemedndur eru jákvæðari og líta á kennarann sem skipuleggjanda og stjórnanda bekkjarvinnunar. (En snúðu þér sem kennari ekki bara að þeim nemendum sem hafa varið sumarfríinu á dýrum ferðalögum erlendis) Kennari sem sýnir nemendum áhuga, á auðveldara með að verða góður kennari og er nemendum sterkari fyrirmynd. Það sam á við þegar við tjáum virðingu og gott háttalag. Það er upplagt að leggja á minnið að nemendur líta upp til okkar – þó að þau láti það kannski ekki oft í ljos. Við höldum að það skipti þau einu hvernig við komum fram eða hvert gildismat okkar er. En það gera þau – í meira mæli en okkur grunar. Þorlákur H. Helgason 2010