Geriatrisk ABC Hogne Sønnesyn Geriatrisk seksjon, medisinsk avdeling Sentralsjukehuset i Rogaland
Homeostenose Gradvis svekking av homeostatiske mekanismer Forskjellig fart og omfang Uavhengig av endringar i andre organ Påverka av genetikk, miljø, livsstil, kosthald
Gradvis meir ulike Individ blir gjennom aldringa gradvis meir ulike Aldringsprosessen kan påverkast
Sjukdom vs. aldring Raske endringar i funksjon skuldast alltid sjukdom, ikkje aldring!
Frisk alderdom I fråver av sjukdom vil aldersforandringane ikkje gi symptom og i liten grad verke inn på den daglege funksjonen, uavhengig av alder
Dei gamle blir (endå) eldre
Atypiske og universelle symptom Nyoppstått sjukdom vil ofte kome til uttrykk via det organsystemet som frå før er mest svekka Ofte eit anna organsystem enn det aktuelle Oftast hjerne, nedre urinvegar, hjerte/kar, muskel/skjelett Konfusjon, depresjon, urininkontinens, fall, synkope
Tidlege symptom På grunn av redusert reservekapasitet vil eldre ofte utvikle symptom på eit tidlegare stadium Behandlinga kan difor vere enklare Kan reagere på medikament og dosar som yngre tåler MEN kjem ofte seint til lege
Tilfeldige og irrelevante funn Mange funn som er unormale hjå yngre er relativt vanlege hjå eldre og treng ikkje vere årsak til dei aktuelle symptoma MEN ikkje ignorer reéll patologi
Multifaktoriell etiologi Fordi komorbiditet og medikamentbruk er vanleg hjå eldre, har symptom(kompleks) ofte fleire årsaker
”Mange bekker små…” Ofte er mange homeostatiske mekanismer svekka samtidig Difor fleire moglege angrepspunkt Ei lita betring på fleire enkeltpunkt kan til saman gi ein stor gevinst
Ofte god effekt av behandling Bl.a. fordi eldre tåler sjukdom og risikofaktorar dårlegare, kan gevinsten av behandling og førebygging vere minst like god som hjå yngre
Tilstanden viktigare enn alderen Alderen betyr relativt lite for korttidsoverlevinga ved alvorleg sjukdom Diagnose og sjukdomsgrad er viktigast Også i forhold til kirurgi Individuell vurdering!
Viktige referansar