Kapittel 5: Språket før og no Det fleirspråklege Noreg Panorama Vg1 Kapittel 5: Språket før og no Det fleirspråklege Noreg © Bjarne Riesto/Camera/GBA Læreplanmål: Mål for undervisningen er at elevene skal kunne forklare flerspråklighet og gi eksempler på hvordan språklig og kulturell samhandling kan bidra til språklige endringer og kulturell bevissthet

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Innleiing Fleirspråklegheit i Noreg ikkje noko nytt – Noreg har vore eit fleirspråkleg samfunn i fleire hundre år Men nytt med innvandrargrupper frå ”nye” land, Søraust-Europa, Asia, Afrika og Latin-Amerika Tidlegare kom dei fleste frå europeiske land Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Fleirspråklegheit Ein situasjon vi finn i land eller samfunn der innbyggjarane snakkar forskjellige språk, og der fleire språk lever side om side Noreg er eit fleirspråkleg land fordi vi har to offisielle skriftspråk: samisk og norsk Omgrepet kan og brukast om samfunn der det blir brukt to eller fleire språk Somme land og samfunn er meir fleirspråklege enn andre; England, USA, Frankrike, Tyskland, Nederland og Russland f.eks. Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Kulturell og språkleg kontakt Kulturell kontakt fører til språkleg kontakt, og alle språk endrar seg gjennom impulsar og påverknad frå andre språk Folkegrupper har spreidd seg over store delar av verda – har utvikla seg språkfamiliar med store indre språklege likskapar F.eks. har norsk, svensk, dansk, tysk , nederlandsk og engelsk mange fellestrekk Fellestrekka kjem og frå at språka har utvikla seg frå eit felles urspråk, urgermansk Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Kebabnorsk Kebabnorsk dukka opp i andre halvdelen av 1990-åra og blir hovudsakleg brukt om det norske talemålet til ei gruppe innvandrarungdom i Oslo Meir ein sjargong eller slang enn ein spesiell dialekt eller sosiolekt Brukt av ein del innvandrarungdommar og ei gruppe norske ungdommar Kjenneteikn: Spesielt vokabular henta frå fleire av opphavslanda til innvandrarane Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Har alltid vore mykje merksemd på måten innvandrarar snakkar majoritetsspråket på Altså vekt på det ein ikkje meistrar i majoritetsspråket Nå legg ein meir vekt på det framande, kva ein har med frå der språkbrukarane kjem frå Har gitt nye uttrykk som pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Såkalla emblematiske ord  ord som signaliserer tilhøyrsle til ei gruppe Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Urbane etnolektar? Få studiar av talemålet til immigrantane som kom til Noreg i 1970-åra Men studiane viser at eit særtrekk er kodeveksling, altså veksling mellom morsmålet til foreldra og norsk Kan og tyde på at det utvikler seg ein innvandraretnolekt i dei store byane Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Innvandrarspråka og norsk Mange er redde utanlandsk språkleg på verknad på norsk Frykt for eksistensen til norsk språk, spesielt frå engelsk Minoritetsspråk vil ikkje ha stor påverknad på norsk så lenge det er eit minoritetsspråk Men kan setje spor etter seg innanfor visse sektorar (matrettar , klesplagg, religion osb.) Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Språkmøte og språkendring Mange framande ord og uttrykk i norsk på grunn av kontakt med andre språk i lang tid Mange av orda så vanlege at vi trur dei er opphavleg norske F.eks. arbeide, bukse, kopp, krus, papir osb. Dette vil nok og skje med fleire av orda norsk har tatt opp i nyare tid Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Den mellomlågtyske norsken I dag er ca 30 % av orda i norsk importord, resten er arveord I dag importerer vi veldig mange ord frå engelsk, men ikkje noko nytt med slike periodar I seinmellomalderen (ca 1250-1500) var det ein lågtysk, nederlandsk og høgtysk periode Veldig mange importord frå desse språka (sjå eksempel side 288) I dag er disse orda ei viktig grunnstamme i ordtilfanget hos alle nordmenn Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit

Gjennomgang Panorama Vg1 Kap. 5 Det fleirspråklege Noreg Språkleg endring og kulturell bevisstheit I dag er forskarane einige om at innsikt i og kunnskap om andre språk er ein ressurs som gjev større innsikt i eins eige språk Ein får større bevisstheit om sitt eige morsmål, sin eigen språkbruk og sin språklege identitet Gir og større innsikt i og kunnskap om framande kulturar, framand tenkjemåte og framand praksis Viktig for forståinga mellom kulturane Fleirspråklegheit Kulturell og språkleg kontakt Kebabnorsk Innvandrarnorsk, pakkisnorsk, vollanorsk og jallanorsk Urbane etnolektar? Innvandrarspråka og norsk Språkmøte og språkendring Den mellomlågtyske norsken Språkleg endring og kulturell bevissheit