Punkt og linjer Panorama Vg3 Det moderne prosjektet Læreplanmål Mål for undervisningen er at elevene skal kunne drøfte det moderne prosjektet slik det uttrykkes i tekster av sentrale forfattere fra opplysningstiden via realismen til i dag samtale om utviklingen av samisk språk og kultur i lys av norsk språk- og fornorskingspolitikk gjøre rede for den modernistiske tradisjonen i norsk og internasjonal litteratur fra siste halvdel av 1800-tallet til i dag lese og tolke eksperimenterende og modernistiske tekster og bruke disse som utgangspunkt for egen tekstproduksjon sammenlikne og vurdere tekster som overføres fra ett medium til et annet © Trysil Resort AS & Pearl Design v/Margrethe Aanestad

Det moderne prosjektet Gjennomgang Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger Innleiing Det moderne prosjektet: namnet på ein lang prosess i vestleg kultur og samfunn frå rundt 1500-talet og heilt fram til i dag. Moderne: frå latin modo = nyleg Moderne blir brukt i positiv meining. Å vere moderne = følgje med i tida Endringar frå 1500-talet til i dag, men at verda stadig forandrar seg til noko betre er ein hovudidé innanfor det moderne prosjektet

Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Framsteg og fornuft Trua på framsteg og at verda går framover fekk for alvor tak frå slutten av 1600-talet Dei moderne vs. dei gamle Dei moderne: kunnskapen aukar, ein må sjå kritisk på det gamle og avsløre fordommar og nedarva løgnar Ideen om framsteg får større kraft utover 1700-talet. Samanheng med: ny naturvitskap og teknologi urbanisering industrialisering begynnande kapitalistisk økonomi mindre makt til kyrkja og religionen fleire kan delta i samfunnsdebatten  Tillitt til fornufta, søkjing etter sanning, tru på endring og framsteg Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Menneskerettar Filosofen John Locke ein viktig forløpar for det moderne prosjektet Fremmer tankar om folkestyre og naturrett. Understrekar likerettstanken Også viktig Den amerikanske sjølvstendeerklæringa frå 1776 Menneskerettserklæringa frå den franske revolusjon i 1789 Alt dette er heilt nytt – det er moderne – og viktige steg i ”det moderne prosjektet” Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

Indirekte kritikk På 1700-talet var det mange steder streng sensur Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Indirekte kritikk På 1700-talet var det mange steder streng sensur Kritikk måtte vere indirekte og skjult Ludvig Holberg: Veldig produktiv innanfor mange sjangrar, og skriv m.a. om likerett, og toleranse Kritikken ofte skjult, som f.eks. i Niels Klims underjordiske reise (1741) Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

Jonathan Swift og Daniel Defoe Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Jonathan Swift og Daniel Defoe Skreiv begge oppdikta reiseskildringar, der hovudpersonane kommer til mange slags fantasiland Landa har samfunnssystem og skikkar ein kan kjenne seg att i Systema blir latterleggjort og parodiert Defoe viser korleis ein kan sleppe unna framsteget og samfunnet – Robinson Crusoe strandar på ei aude øy og blir der i mange år Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

1800-talet: Tru på framsteg Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet 1800-talet: Tru på framsteg Henrik Wergeland ein god representant Folkeopplysar, skreiv i tidsskrift, opptatt av religionsspørsmål, jødeparagrafen i Grunnlova og argumenterte for tale- og trykkefridomen Realisme Spesielt i realismen og naturalsimen på slutten av 1800-talet kom det moderne prosjektet tydelig til syne Ein skulle lufte ut gamle tankar Litteraturen skulle føre til endring Middelet for å nå målet var detaljrike skildringar av samfunnet ”Sette problem under debatt” Kritikken meir direkte, i aviser, tidsskrift, klubbar og foreiningar Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

Fransk, ein av teoretikarane bak naturalismen. Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Camilla Collett Ein forløpar for det moderne. Skriv m.a. bøker om kvinna si rolle i samfunnet og er med på å tydeleggjere uheldige forhold Amalie Skram Problematiserar m.a. korleis verdiar som menneske har fått under oppdraginga, skaper problem for både menn og kvinner når dei skal leve i lag Émile Zola Fransk, ein av teoretikarane bak naturalismen. Plasserer romanpersonar i situasjonar og studerer korleis det går – som eit vitskapeleg forsøk Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

1900-talet: Spørsmål om moral Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet 1900-talet: Spørsmål om moral Det moderne prosjektet fekk tilbakeslag på 1900-talet To verdskrigar gjorde noko med framtidsoptimismen Ny teknologi kunne og brukast negativt Freud og psykoanalysen sår tvil om fornufta har herredømme over ubevisste krefter Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

Men framleis har prosjektet sine tilhengarar Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Men framleis har prosjektet sine tilhengarar Arnulf Øverland: oppfordra til kamp, samhald og motstand mot undertrykkjande regime. Kritiserte religiøse autoritetar Debatt om moral måtte vere grunngitt i religiøse dogmer Er moral nedlagd i menneske frå naturen si side? Vitskapen kan ikkje gi svar på alt, fornufta treng ei overordna moral, og menneske har rett til ”liv, fridom og strev etter lykke” Både Øverland, Duun, Dostojevskij og mange ande tematiserer slike spørsmål i litteraturen Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger

Krim: Ein moderne sjanger Punkt og linjer Gjennomgang Det moderne prosjektet Krim: Ein moderne sjanger Krimsjangeren dyrkar det fornuftige og logiske resonnementet Eit typisk uttrykk for det moderne prosjektet Tilliten til fornufta er enorm i sjangeren, etterforskingsmetoden minner litt om vitskaplege metodar Berømte etterforskarar: Sherlock Holmes og Hercules Poirot Utvikling i sjangeren 1930-talet: Brotsverk blir forklart ut frå psykologi 1970-talet: Brotsverk blir forklart ut frå den sosiale bakgrunnen I dag? Innleiing Framsteg og fornuft Menneskerettar Indirekte kritikk 1800-talet: Tru på framsteg 1900-talet: Spørsmål om moral Krim: Ein moderne sjanger