Grunnleggjande kjemi side 6-13 Korleis er atoma bygd opp? Kva skjer når atom slår seg saman?

Innleiing I atom er mest tomrom Elektronmikroskop hjelp oss å sjå atoma i stoff Atombygnaden avgjer eigenskapane til stoff

Oppdaginga av atomet Demokrit, 400 år f.Kr i det gamle Hellas 400 år f.Kr i det game Hellas Stoff kunne ikkje delast opp i det uendelege. Atomos = udeleleg Tomrom mellom atoma … to tusen år seinare … John Dalton Naturvitskaplege eksperiment på talet Stoff dei ikkje klarte å dele kalla dei grunnstoff John Dalton: Eit grunnstoff er eit stoff som ikkje kan delast opp i andre stoff

Atom Joseph Thomson oppdaga i 1897 elektronet Ernest Rutherford oppdaga i 1911 tomromet, og i 1919 protonet James Chadwick oppdaga nøytronet i 1932 I eit atom finn vi: Proton Nøytron Elektron Denne skalmodellen var det Niels Bohr som lanserte i 1913.

Elektronskymodell Elektronskymodellen er ein annan måte å tenke seg atomet på… …men vi forheld oss til skalmodellen på skulen.

Kvarkar Protonet og nøytronet kan delast opp i kvarkar har forskarar oppdaga dei siste 40 åra, men vi bryr oss ikkje om kvarkane heller.

Atombygnaden

Tomrom Radien til atomet er om lag gonger større enn radien til atomkjernen Sjå bilete på side ulike grunnstoff i naturen Atomnummeret er tal på proton i kjernen Dei aller minste atoma er hydrogen- og heliumatomet

Hydrogen skil seg ut, ser du kvifor? HydrogenHelium

Isotopar er variantar av atom av same grunnstoff, med ulikt tal nøytron i kjerna. Hydrogen kan opptre i tre former, men alltid med berre eitt proton i kjerna.

Elektron Ytterelektron og ion Det er elektrona i det ytste skalet som avgjer eigenskapane til eit stoff. I eit nøytralt atom er det like mange elektron som det er proton i kjerna. Er det ulikt antall, er det elektrisk ladd, og vi kallar det eit ion. Når trur du det er negativt ladd, og positivt ladd? Kan du finne atom i periodesystemet som lett kan bli i ion? Kationer er positive og anioner er negativt ladde Tenkeoppgåve

Na + Cl = NaCl Natrium + Klor = Salt Natriumklorid (bordsalt)

Periodesystemet I ein periode aukar talet på proton og dermed atomnummeret, når du går til høgre. Det vert også eit elektron meir i yttarste skal, fordi dei er i utgangspunktet nøytrale. Dei loddrette kolonnane, gruppene, har grunnstoffa like eigenskapar, på grunn av like mange elektron i yste skalet (eigen app) (eigen app)

Periodesystemet Dmitrij Mendelejev ( ) Russaren bestemte seg for å sortere dei 65 grunnstoffa han kjende til på si tid etter kor tunge dei var.tunge Det vart eit rutemønster, men nokre plassar vart det hol. Kva tenkte han om det? Legg merke til når han døydde, og sjå tilbake på notatane, kva legg du merke til? ( side 14 og 8-9) Tenkeoppgåve

The four fundamental states of matter. Clockwise from top left, they are solid, liquid, plasma, and gas, represented by an ice sculpture, a drop of water, electrical arcing from a tesla coil, and the air around clouds, respectively.

Metall og ikkje-metall Kelvingrader: 0 K = –273,15 °C Metall Alle metalla (utanom kvikksølv C) har fast form i romtemperatur. Felles eigenskapar – Blank overflate, harde, lette å forme, leier elektrisk straum og varme. Ulikskapar – Ulike farge, nokre rustar lett. Kva anna kan du skrive ned frå side om den spesielle oppbygginga til metall-atoma ?? Ikkje-metall Ofte gassar, eller faste stoff som svovel, fosfor og karbon. Finn du noko inndeling i periodesystemet av desse? Nokre er i grenseland, og dei kallar vi halvmetall. Kvifor er silisium så viktig i solceller?

(Cu) Kopar og (Al) Aluminium KoparAluminium

Solceller og halvmetallet silisium (Si14)

Grunnstoffamiliar Edelgass Reagerer ikkje med andre stoff Dei har «ønskesituasjon», fullt i ytterste skal, og opptrer difor heilt aleine som atom. Alle andre stoff vil binde seg for å lage edelgasstruktur – åtteregelen. Halogen Saltlagar Stikkande lukt og giftige Sterke fargar/lys i gassform – Klorgass: gulgrøn – Brom: brunt – Jodgass: fiolett

Grunnstoffamiliar Alkalimetall Eitt elektron i ytste skallet Svak metallbinding, og reagerer lett med andre stoff. Mjuke metall Fokusspørsmål

Fokusspørsmål (side 17) 1.Kva er ein periode, og kva er ei gruppe i periodesystemet? 2.Korleis sorterte Mendelejev grunnstoffa, og korleis sorterer vi dei i dag? 3.Kva er meint med åtteregelen? 4.På kva side i periodesystemet finn du metalla? 5.Kva særmerkjer metallbindingar?