Språk og språkpolitikk i Norden Kapittel 10 Språk og språkpolitikk i Norden Læreplanen seier at du skal kunne gjere greie for og samanlikne språksituasjonen og språkpolitkken i dei nordiske landa gjennomføre arbeidet med ei sjølvvald fordjupingsoppgåve og utforme henne som ein munnleg, skriftleg eller samansett tekst med språkleg, litterært eller anna norskfagleg emne 1 Tema Vg3, kap 10

Tore Hansen (f. 1949): Diagonal, 1985 2 Tema Vg3, kap 10

Oversikt over kapittel 10 • Ein felles nordisk språkpolitikk • Språksituasjonen i Norden • Språkpolitikk i Norden 3 Tema Vg3, kap 10

Nasjonalspråk Språket som lovene i eit land er skrivne på, og som blir brukt i all offentleg kommunikasjon (norsk, dansk, svensk, finsk og islandsk er nasjonalspråk i Norden) 4 Tema Vg3, kap 10

Hovudspråk Språk som blir brukt som administrasjons-, undervisnings- og kyrkjespråk, men som ikkje har status som nasjonalspråk (grønlandsk og færøysk er hovudspråk på Grønland og på Færøyane) 5 Tema Vg3, kap 10

Minoritetsspråk Språk som blir snakka av minoritetsgrupper i ein region eller nasjon (døme: samisk, kvensk og tyrkisk) 6 Tema Vg3, kap 10

To slags minoritetar • Nasjonale minoritetar: kjem inn under det europeiske sjarteret for region- og minoritetsspråk, ein del av den europeiske kulturarven – Døme: kvenar, samar og rom-folket • Nye minoritetar: har kome til ein region/nasjon i nyare tid – Døme: tyrkarar, vietnamesarar og pakistanarar 7 Tema Vg3, kap 10

Språket til nasjonale minoritetar i Noreg • Kvenar og skogfinnar: kvensk og finsk • Jødar: jiddisk og hebraisk • Taterar: romani • Sigøynarar/rom-folket: romanes 8 Tema Vg3, kap 10

Nasjonale minoritetsspråk i andre nordiske land • Danmark: tysk • Sverige: finsk, samisk, tornedalsfinsk, romani, jiddisk • Finland: samisk, russisk, romani, jiddisk, tatarisk 9 Tema Vg3, kap 10

Teiknspråk • Språk der hender, kropp og ansiktsmimikk – ikkje språklydar – utgjer det primære uttrykket • Meir enn hundre ulike teiknspråk på verdsbasis • Teiknspråk i Norden: norsk teiknspråk, svensk teiknspråk, finlandssvensk teiknspråk, dansk teiknspråk, finsk teiknspråk og islandsk teiknspråk 10 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk i Noreg • 2006: Norsk i hundre! Norsk som nasjonalspråk i globaliseringens tidsalder • 2008: Stortingsmelding nr. 35 (2007–2008): Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk • 2004: Samisk er tøft! • 2005: Kvensk blir eige språk. • 2007: Kvensk språkråd blir danna. 11 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk på Island Islandsk språkpolitikk har to hovudformål: 1 Ta vare på det islandske språket 2 Syte for at språket utviklar seg i takt med samfunnsutviklinga, og at islandsk kan brukast på så mange samfunnsområde som råd Island har ingen minoritetsspråk, og det er derfor ikkje behov for å regulere forholdet mellom slike språk. 12 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk i Sverige • 2005: Bästa språket – en samlad svensk språkpolitik lagd fram • 2008: Bästa språket – en samlad svensk språkpolitik endeleg vedteken • Hovudmål: 1 Svensk skal vere hovudspråket i Sverige. 2 Svensk skal vere eit fullstendig og samfunnsberande språk. 3 Svensk brukt i offentlege samanhengar skal vere korrekt og velfungerande. 4 Alle skal ha rett til språk. 13 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk i Danmark • 2003: Dansk sprognævn (= det danske språkrådet) formulerer fire sentrale mål for ein nasjonal dansk språkpolitikk: 1 Dansk som vitskapsspråk og språk i høgare undervisning 2 Korrekt og velfungerande dansk i det offentlege rommet 3 Forsterka undervisning i dansk på alle nivå 4 Forsterka undervisning i framandspråk • 2007: Dansk sprognævn (= det danske språkrådet) karakteriserer dansk som eit komplett og samfunnsberande språk. 14 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk på Færøyane • Føroyska málnevndin (= det færøyske språkrådet) har ansvaret for språkpolitikken på Færøyane og har desse hovudoppgåvene: 1 Samle inn og registrere nye færøyske ord 2 Føreslå færøyske avløysarord for importord 3 Halde kontakt med tilsvarande organ i andre land 15 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk på Grønland • Oqaasileriffik (= det grønlandsk språkrådet) har ansvaret for språkpolitikken på Grønland, som har desse hovudoppgåvene: 1 Gi råd til dei grønlandske styresmaktene om bruk av nye utanlandske ord og namn 2 Fastsetje reglar for teiknsetjing og ortografi 3 Spreie informasjon om det grønlandske språket og samarbeide med språkråda for inuittsamfunna i Canada, USA og Russland 16 Tema Vg3, kap 10

Språkpolitikk i Finland Forskningscentralen för de inhemska språken har ansvaret for den offisielle finske språkpolitikken, som omfattar både nasjonalspråka finsk og svensk og språka til dei nasjonale minoritetane. Hovudoppgåva er å gi råd til finske styresmakter og til folk flest om språk og språkbruk. 17 Tema Vg3, kap 10

Biletliste 18 Tema Vg3, kap 10 side 2 Nasjonalmuseet for kunst, arkitektur og design, Museet for samtidskunst/Morten Thorkildsen © Tore Hansen 18 Tema Vg3, kap 10