Kapittel 8 Litteratur på 1500-talet Læreplanen seier at du skal kunne - gjere greie for viktige utviklingslinjer og nokre sentrale forfattarskapar i norsk og europeisk litteratur frå middelalderen til og med romantikken og forholdet mellom denne litteraturen og europeisk kulturhistorie elles - lese eit utval sentrale norske tekstar frå mellomalderen og fram til 1870 i original språkdrakt og reflektere over språk og innhald 1 Tema Vg2, kap 8

Kven er kven på biletet? Rafael (1483–1520): Skolen i Athen, 1508–1511 http://un2sg4.unige.ch/athena/raphael/raf_ath4.html 2 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Lèt du att venstre auge oglegg høgre auge tett inn tilbiletet til høgre, skal det gåan å sjå hovudskallen i opphavleg form. http://www.anamorphosis.com/ Hans Holbein (1497/98–1543): Ambassadørane, 1533 Portrett av to ambassadørar med mellom anna salmebok, lutt, astronomiske instrument, globus og persiske teppe. Mellom ambassadørane, fremst på biletet, «svever» ein hovudskalle med fordreidde proporsjonar. 3 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Den gamle verda slår sprekkar universitet blir oppretta oppdaging av nye geografiske område vitenskapelige oppdagingar tekniske oppfinningar (trykkjekunsten) 4 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Renessanse Atterføding mennesket som eit eineståande subjekt tilbake til kjeldene (antikken) Humanisme mennesket er fritt mennesket er målestokk for alle ting Reformasjonen brot med den katolske kyrkja enkeltmennesket fri til å tolke skrifta 5 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Petrarca skreiv dikt til Laura, der menneska ikkje representerer idear, men har individuelle trekk. 6 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Petrarca-sonetten har dette rimmønsteret: a b 7 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Giovanni Boccaccio: Novellene i Dekameronen blir rekna for å vere dei første novellene i litteraturhistoria. 8 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Erasmus frå Rotterdam er ein av dei fremste humanistane. Dårskapens lovtale er ein satire der gudinna «Dumskapen» lovpriser seg sjølv og tida ho lever i. 9 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Don Quijote av Cervantes blir gjerne rekna som den første moderne romanen. 10 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Montaigne er grunnleggjaren av essaysjangeren. 11 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet William Shakespeare blir av mange rekna som den fremste dramatikaren i verda. Han skreiv drama som Hamlet, Macbeth, Romeo og Julie og mange andre. 12 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Michelangelo (1475–1564): Taket i Det sixtinske kapellet, 1508–12 13 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Detalj frå taket i Det sixtinske kapellet i Vatikanet 14 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Leonardo da Vinci (1452-1519): Den vitruvianske Mannen, ca. 1490 15 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Den fremste blant Bergens-humanistane var Absalon Pedersson Beyer. Han skreiv mellom anna Om Norgis Rige Absalon Pederssøns dagbok Oration om M: Geble Hieronymus Scholeus: Prospekt over Bergen, 1580 16 Tema Vg2, kap 8

Litteratur på 1500-talet Jens Nilsson var ei sentral Oslo-humanist. Han skreiv mellom anna dagbok frå bispevisitasane sine religiøs litteratur høvesdikt – mellom anna sørgjediktet «Monodia» da kona døydde 17 Tema Vg2, kap 8

Biletliste 18 Tema Vg2, kap 8 side 2 Scanpix / AKG Images / Pirozzi Rafael (1483–1520): Skulen i Athen, 1508–1511 side 3 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Holbein-ambassadors.jpg Hans Holbein (1497/8–1543): Ambassadørane, 1533 side 6 Scanpix / Corbis / Archivio Iconografica, S.A. Petrarca side 8 (ingen kreditering) Giovanni Boccaccio side 9 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Holbein-erasmus.jpg Hans Holbein d.y. (1497–1543): Erasmus fra Rotterdam, 1523 side 10 Scanpix / AKG Images / Neue Pinakothek, München Honoré Daumier (1808–1879): Don Quijote, 1868 side 10 høyre Scanpix / AKG Images Juan de Jauregui (1566–1641): Miguel de Cervantes, 1600 side 11 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Michel_de_Montaigne_1.jpg Michel de Montaigne side 12 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/a/a2/Shakespeare.jpg John Taylor (d. 1651): William Shakespeare, ca. 1610 side 13 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Lightmatter_Sistine_Chapel_ceiling.jpg Michelangelo (1475–1564): Taket i Det Sixtinske kapellet, Vatikanet, 1508–1512 side 14 http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Adam_na_restauratie.jpg Michelangelo (1475–1564): Taket i Det Sixtinske kapellet, Vatikanet, 1508–1512 (detalj) side 15 Scanpix / Corbis Leonardo da Vinci (1452–1519): Den vitruvianske mannen, ca. 1490 side 16 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/Scoleus.jpg Hieronymus Scholeus: Prospekt over Bergen, 1580 18 Tema Vg2, kap 8