Energi og næringsstoff Energi tyder evne til å utføre arbeid, dvs rørsle og fysisk aktivitet. Maten blir til energi i form av varme. Varmen bruker vi til å halde: jamn kroppstemperatur kroppsorgana i funksjon

Måleeininga for energi Joule (”jul” Kalori 1 kcal = 4,2 kJ Vi ser på skjema s. 18 Energibehovet varierer med: alder, kjønn, kroppsstorleik og aktivitet

Gir energi: karbohydrat, feitt og protein Gir ikkje energi: vitamin, mineral og vatn Energibalanse: når kroppen får tilført like mykje energi som han bruker. Vekt stabil. Et vi mindre enn kroppen treng, går vi ned i vekt (nyttar lager frå feittvev og glykogenlager) Et vi meir enn kroppen treng, aukar vekta.

Karbohydrat I mat frå planteriket Sukker: i frukt, bær og honning og ”blodsukker”. ”Rask energi” Stivelse: i potet, brød, pasta, ris, mjøl og gryn. Gir langsam stigning i blodsukker (mest ønskjeleg) Kostfiber: kjenner oss mette, viktig for fordøyinga, i grove kornprodukt, frukt, potet o.l. Karohydrata er viktigaste energikjelde

Feitt Essensielle feittsyrer: må få tilført gjennom mat (8) Metta: fast ved kjøleskapstemperatur Umetta: mjukt eller flytande ved kjøleskapstemperatur Transfeitt: ugunstig feitt. I t.d. kjeks Gir energi Vitamin A og D Beskytter dei indre organa i kroppen Gir smak til maten

Kolesterol Liknar på feitt Kroppen produserer det Gir ikkje energi Brukt til å produsere hormon Brukt til å danne cellemembranar Frakte feitt i blodet Stort inntak av metta feitt og transfeitt gir meir kolesterol i blodet (ikkje ønskjeleg)

Protein Byggjer opp nye celler Reparerer gamle celler Gir energi I mat frå planter og dyr Bønner, belgfrukt og linser i tillegg til mat frå dyr er gunstig for å få i dei essensielle aminosyrene

Vitamin og mineral Vassløyselege: blir ikkje tilført i kroppen, må tilførast jamt Feittløyselege: løyser seg opp i feitt og kan lagrast i kroppen A, B, C, D, E og K Vi ser på skjemaet s. 24 og 25 Mineral: i alle matvarer unntatt rein olje og sukker (kalsium, fosfor, natrium og kalium)

Antioksidantar Samlenemning for mange ørsmå næringsstoff Er med på å beskytte kroppen mot sjukdomar Mat som korn, grønsaker, frukt og bær er god kjelde

Vatn Løyser opp og transporterer næringsstoff Regulerer kroppstemperaturen Fører bort avfallsstoff Livsnødvendig! Vi klarer oss ikkje lenge utan vatn