Energi og krefter

Energi i mange former

Rørsleenergi og stillingsenergi

Energikjede Energikjede: Viser korleis energien vert overført frå eit ledd til eit anna Energikjelde: Det leddet som gir energi Energimottakar: Det leddet som tek mot energi frå ei energikjelde

Energiovergangar

Dynamo

Energiovergangar

Læringsmål Kunne å forklare innhaldet i energilova ved å bruke omgrepa høgverdig og lågverdig energi

Kva er energi? Energi er det som får noko til å skje

Energilova Energi kan korkje skapast eller bli borte, berre overførast frå ei energiform til ei anna

Kvar blir energien av? Høgverdig energi Lågverdig energi

Energiforbruk Korleis kan vi sei at vi har brukt opp energien, men ifølgje energilova ikkje kan bruke opp energi? For kvar gong vi utnyttar energien, blir han vanskelegare å utnytte neste gong

Læringsmål: -Kunne å forklare kva vi meiner med kraft i naturfag

Krefter Definisjon: Ei kraft er når noko dyttar på eller dreg i ein gjenstand Kraft blir målt i newton(N)

?

Friksjon Det som hindrar rørsla mellom gjenstanden og underlaget

Friksjon

Læringsmål: Kunne å rekne ut tyngda av ein gjenstand, og forklare skilnaden på masse og tyngd

Tyngdekraft

Tyngd og masse Tyngd Masse Tyngda er ei kraft som trekk ein gjenstand mot jorda Tyngda (N) av ein gjenstand varierer Tyngda målast i Newton(N) Massen (kg) er den same overalt. Massen målast i kilogram(kg) (gram, hektogram, kilogram, tonn)

På månen I verdensrommet Tyngda er ein seksdel av det ho er på jorda Rekne ut? Multipliser med 1,7 ( *10/6) Tyngda er null newton

Tyngda varierer, massen er same overalt

Læringsmål: -Kunne å forklare innhaldet i energilova ved å bruke omgrepa høgverdig og lågverdig energi -Kunne å forklare kva vi meiner med kraft i naturfag

Energi kan overførast på to måtar: Arbeid Varme

Arbeid i fysikken Arbeid er den måten ein overfører energi Arbeidet er avhengig av kor hardt og kor langt du dyttar(eller dreg) Arbeid= kraft*strekning W=F*s Arbeid= 100N*20m= 2000Nm

Arbeid-når ei kraft flyttar noko Nm= Newtonmeter 1 Nm=1 Joule Arbeidet fortel kor mykje energi du overførte

Å lyfte er også eit arbeid Veska mi: 20 kg- 200N Høgda på pulten min: 1m Arbeid (1 gong): 200N*1m=200Nm=200J Arbeid(50 gonger): 200J*50=10000J=10 KJ

Energiinnhaldet i cola Energi i 100 g vare: 170 KJ(170 KJ/100= pr gram=1,7KJ per gram) Energi som trengst: 10 KJ Antal gram mjølk= energi som trengs/energi per gram 10KJ/1,7= 5,88≈5,9 gram. Du må drikke 5,9 gram cola for å utføre arbeidet 1/10 av energien går til arbeid. 5,9 gram* 10= 59 gram cola (ca. 0,6 dl)

Effekt Effekten forteller hvor raskt energien blir overført. Har målenheten watt (W) Effekt(W) = arbeid (J) tid(s)

Effekt Kåre bruker 3 sekunder på å dytte sekken opp rampen. Effekten blir då: 300 J : 3 s = 100 J/s J/s er det same som Watt, altså har Kåre ein effekt på 100 Watt når han utfører dette arbeidet.

Varme Varme er energioverføring på grunn av temperaturforskjell Energien strøymer frå ein stad med høg temperatur til ein stad med låg temperatur

Fart km/h = kilometer i timen m/s = meter i sekundet Fart(v)= strekning(s) tid(t)

Omregning fra m/s til km/t Døme 1: Fra km/t til m/s: 60km/t : 3,6 = 16,7m/s Døme 2: Fra ms til km/t: 16,7 m/s x 3,6 = 60km/t

Læringsmål: Kunne rekne ut akslerasjon og gjere greie for samanhengen mellom kraft og akslerasjon

Akselerasjon Akslerasjon er når farta senker seg eller auka, altså fartsendring Akslerasjon= fartsendring tid Måleeininga for akslerasjon er m/s²

Døme: Per spring langløypa og held ei jamn fart på 5,5 m/s. Når han nærmar seg mål aukar han farta frå 5,5 m/s til 6,5 m/s for å spurte. Han bruker 2 sekunder på denne fartsendringa. Akslerasjonen blir da: Akslerasjon = + 1m/s : 2 s = +0,5m/s²

Døme 2: Ein bil held ei fart på 8 m/s i eit bustadfelt. Plutseleg kjem det ein ball ut i vegen og føraren brukar 2 sekund på å stoppe bilen heilt. Akslerasjonen blir derfor negativ(-) Akslerasjon = -8m/s : 2 s = - 4m/s²

Sentripetalakselerasjon

Massetregleik

Læringsmål: Kunne å forklare korleis trafikktryggleiksutstyr gir vern mot skade

Thunder Coaster- 3 G

Space Shot- 4G

SpinSpider- 4,5 G

Astronautar- 10 G

G- krefter Når vi står stille på bakken, ”dytter” bakken på oss med ein kraft som er lik tyngda vår. Skyvekrafta er 1G Når vi utsettast for ein kraft som er dobbelt så stor som tyngda vår, seier vi at vi utsettast for 2G I trafikkulykker kan personer som ikkje bruker bilbelte utsettast for opptil 100G

G-krefter i trafikken Krafta ein person på 75kg blir slengt gjennom lufta tilsvara då: 75kg = 750N x 100 G= 75000 Newton Og massen opplevast då som 7,5tonn.

Trafikksikkerhetsutstyr Diskuter: Sykkelhjelm Bilbelte Airbag/kollisjonsputer