استاد راهنما دکتر مجید رستمی آموزش EXPERT CHOICE ارائه: احمد آقاجانی به نام خدا استاد راهنما دکتر مجید رستمی آموزش EXPERT CHOICE ارائه: احمد آقاجانی

فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP فرایند تحلیل سلسله مراتبی

مقدمه يكي از اساسي ترين موضوعات مطرح در دنياي امروزي كه همواره از دغدغه هاي اصلي مديريت محسوب مي شده است، بحث تصميم گيري است. لزوم اتخاذ تصميم درست و برگزيدن گزينه مناسب از ميان گزينه هاي متعدد زمينه انتخاب بهترين توليدكننده، بهترين توزيع كننده، بهترين منطقه براي جذب مشتري، بهترين شركاي تجاري در تشكيل يكپارچگي ها و موارد مشابه از جمله مسايل مهم مطرح براي تصميم گيري چند معياره است. اين تصميمات از مسايل جزيي تا مسايل بزرگ و كلان را شامل مي شوند و در بسياري از اين موارد در صورت نادرست بودن تصميم، هزينه هاي زيادي بايد پرداخت گردد. از اين رو تصميم گيري صحيح در تمامي مسايل اهميت بسزايي دارد.

یکی از کارآمد ترین تکنیک های تصمیم گیری فرایند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical Hierarchy process-AHP) که اولین بار توسط توماس ال ساعتی در 1980 مطرح شد . که بر اساس مقایسه های زوجی بنا نهاده شده و امکان بررسی سناریوهای مختلف را به مدیران می دهد .

انواع حالت های تصمیم گیری فضای پیوسته تک معیاره معیار کمی معیار کیفی چند معیاره معیار کمی-کیفی فضای گسسته

فرایند تحلیل سلسله مراتبی در یک نگاه ساخت سلسله مراتبی مقایسه های زوجی ترکیب وزنها تحلیل حساسیت روش رتبه بندی

مثال تصور کنید که از بین سه اتومبیل A,B,C یکی را انتخاب کنیم چهار معیار:راحتی ، قیمت ، مصرف سوخت، مدل مطرح می باشد .حل این مثال را طی قدمهای زیر تشریح می کنیم: ساختن سلسله مراتبی محاسبه وزن سازگاری سیستم

ساختار سلسله مراتب تصمیم

محاسبه وزن نسبی اتومبیل ها از نظر راحتی A اتومبیل B اتومبیل C اتومبیل Aاتومبیل 1 2 8 1/2 6 Cاتومبیل 1/8 1/6

قدم اول: مقادیر هر یک از ستون ها را با هم جمع می کنیم. A اتومبیل B اتومبیل C اتومبیل Aاتومبیل 1 2 8 1/2 6 Cاتومبیل 1/8 1/6 جمع هر ستون 13/8 19/6 15

قدم دوم: تقسیم هر عنصر از ماتریس به جمع کل ستون همان عنصر ( نرمالایزکردن) A اتومبیل B اتومبیل C اتومبیل Aاتومبیل 8/13 12/19 8/15 4/13 6/19 6/15 Cاتومبیل 1/13 1/19 1/15

قدم سوم : محاسبه متوسط عناصر در هر سطر Aاتومبیل B اتومبیل C اتومبیل متوسط سطر 0.615 0.631 0.533 0.593 B اتومبیل 0.308 0.316 0.400 0.341 Cاتومبیل 0.077 0.053 0.067 0.066 جمع کل 1

ماتریس مقایسه زوجی برای سه اتومبیل نسبت به قیمت A اتومبیل B اتومبیل C اتومبیل Aاتومبیل 1 1/3 1/4 3 1/2 4 2

ماتریس مقایسه زوجی برای سه اتومبیل نسبت به مصرف A اتومبیل B اتومبیل C اتومبیل Aاتومبیل 1 1/4 1/6 4 1/3 6 3

ماتریس مقایسه زوجی برای سه اتومبیل نسبت به مدل A اتومبیل B اتومبیل C اتومبیل 1 4 B اتومبیل 3 7 C اتومبیل 1/4 1/7

وزن اتومبیل ها برای معیار های ، و وزن اتومبیل ها برای معیار های ، و مدل مصرف قیمت قیمت مصرف مدل A اتومبیل 0.123 0.087 0.265 B اتومبیل 0.320 0.274 0.655 C اتومبیل 0.557 0.639 0.080

ماتریس مقایسه زوجی معیارها قیمت مصرف راحتی مدل 1 3 2 1/3 1/4 1/2 4

وزن هر یک از معیارها 0.398 قیمت 0.085 مصرف 0.218 راحتی 0.299 مدل

وزن اتومبیل ها نسبت به معیارها قیمت مصرف راحتی مدل A اتومبیل 0.123 0.087 0.593 0.265 B اتومبیل 0.320 0.274 0.341 0.655 C اتومبیل 0.557 0.639 0.066 0.080

محاسبه وزن نهائی اتومبیل وزن نهائی اتومبیل A 0.398*0.123+0.085*0.087+0.218*0.593+0.299*0.265=0.265 وزن نهائی اتومبیل B 0.398*0.320+0.085*0.274+0.218*0.341+0.299*0.655=0.421 وزن نهائی اتومبیل C 0.398*0.557+0.085*0.639+0.218*0.066+0.299*0.080=0.314

اولویت نهائی اتومبیل ها وزن اتومبیل اولویت 0.431 B 1 0.314 C 2 0.265 A 3

آموزش نرم افزار Expert choice حل مسائل تصمیم با روش سلسله مراتبی به کمک excel در حالاتی که اندازه مساله بزرگ باشد طولانی و طاقت فرساست. این کار با expert choice به راحتی انجام می شود. با یک مثال می خواهیم نحوه کار با این نرم افزار را آموزش دهیم. مثال: شرکتی می خواهد در مورد خرید یک نوع ماشین که سازندگان آن سه کشور روسیه(R) ،آلمان(G) و انگلیس (E) هستند تصمیم گیری کند . شاخصهای اولیه تصمیم گیری عبارتند از: 1.ظرفیت 2.خدمات پس از فروش 3.قیمت 4.فرایند تولید

ساختار سلسله مراتب تصمیم

ارجهیت معیارها می تواند دارای اهمیت یکسان، یا ترجیح زیاد و بسیاری موارد دیگر باشد که برای استفاده از آن ها، ابتدا این ترجیحات به کمک جدول (1) کمی شده و سپس مورد استفاده قرار می گیرد:

تصمیم گیرندگان با توجه به ضریب اهمیت معیار ها ماتریس مقایسات زوجی را تشکیل می دهند.

نحوه حل مساله با نرم افزار بعد از باز کردن نرم افزار پنجره زیر ظاهر میشود که گزینه CREAT NEW MODEL را انتخاب می کنیم

بعد از انتخاب نام و محل ذخیره فایل جدید در پنجره بعد هدف مساله را وارد می کنیم. حال باید شاخص های تصمیم گیری را وارد کنیم که در منوی EDIT ،INSERT CHILD را کیلیک می کنیم وشاخص ها را وارد می کنیم

بعد از وارد کردن شاخص ها نوبت به ایجاد گزینه ها می رسد که از منوی EDIT ،ALTERNATIVE و سپس INSERT را کلیک میکنیم که کادر زیر ظاهر می شود: گزینه اول را وارد وenter را می زنیم و این کار را تا وارد کردن آخرین گزینه ادامه می دهیم

با کیلیک روی هدف مساله درمنوی assessment گزینه pairwise را کیلیک می کنیم و ضرایب مقایسات اهمیت (مقایسات زوجی) را مثل زیر وارد می کنیم و enter می زنیم

در مثال قبلی قضاوتهای مربوط به گزینه ها نسبت به هر یک از شاخص ها که توسط مدیران برآورد شده است :

در مثال قبلی قضاوتهای مربوط به گزینه ها نسبت به هر یک از شاخص ها که توسط مدیران برآورد شده است :

حال نوبت به وارد کردن قضاوتهای مربوط به گزینه ها نسبت به هر یک از شاخص ها است ، با کیلیک روی هر یک از شاخص ها درمنوی assessment گزینه pairwise را کیلیک می کنیم و ضرایب مقایسات اهمیت (مقایسات زوجی) را مثل زیر وارد می کنیم و enter می زنیم

بعد از کیلیک کردن روی هر یک از معیارها درمنوی assessment گزینه pairwise را مثل شکل زیر می کنیم و ضرایب مقایسات زوجی گزینه ها نسبت به هر یک از معیارها را مثل زیر وارد می کنیم و تا آخرین ماتریس ادامه داده و enter مي زنیم تا ثبت شوند.

مثلا ماتریس مقایسات زوجی گزینه ها نسبت به معیار ظرفیت را به صورت زیر وارد می کنیم: بقیه ماتریسها را به همین ترتیب وارد می کنیم.

برای بدست آوردن وزن نسبی معیارها از منوی assessment گزینه Calculate را کیلیک می کنیم یا منوی بالایی نمودار افقی آبی رنگ را کلیک کنید. با گزینه Sort Priority می توان معیارها را به ترتیب اولویت آورد.

برای بدست آوردن وزن نسبی گزینه ها نسبت به تک تک معیارها رو معیار ها کلیک کرده و از منوی assessment گزینه Calculate را کیلیک می کنیم یا از بالا نمودار افقی آبی رنگ را کلیک کنید. با گزینه Sort Priority می توان معیارها را به ترتیب اولویت آورد. مثلا برای معیار ظرفیت وزن سه کشور سازنده ماشین را نشان دادیم که وزن نسبی ماشین روسیه از لحاظ معیار ظرفیت بیشتر و بهتر از بقیه می باشد.

برای بدست آوردن وزن نهایی گزینه ها (ترکیب وزن ها) روی هدف کلیک کرده و از منوی Synthesize گزینه With Respect to را کیلیک می کنیم که به صورت کادر زیر رتبه بندی گزینه ها بدست می آید که در اینجا گزینه G در اولویت اول قرار دارد. نرخ ناسازگاری کلی 04/. بدست آمده که بالای نمودار نشان داده شده است. در کادر زیر از قسمت Edit روی Creat Excel کلیک کنید تا تمام داده ها و وزن نسبی را با فایل Excel باز کند.

5حالت تحلیل حساسیت در نرم افزار EC بر اساس کارایی (Performance) پویا (Dynamic) براساس شیب (Gradient) دو بعدی (Two-Dimensional) بر اساس اختلاف (Difference) برای مشاهده نمودارهای تحلیل حساسیت، از منوی اصلی Sensivity-Graphs را انتخاب کنید.

نمودار حساسیت بر اساس کارایی

نمودار حساسیت بر اساس پویا

نمودار حساسیت بر اساس شیب

نمودار حساسیت بر اساس تفاضل وزنی

نمودار تحلیل حساسیت دو بعدی