Kap.5 Folketalet aukar i Europa Kvifor folketalet i Europa auka Kvifor det likevel ikkje vart overbefolkning Korleis samfunnet endra seg som ei følgje av industrialiseringa

Folketalet i gamle dagar Før i tida var ofte ungeflokkane store (vanleg med 12-18 ungar) I ein del austlandsbygder i Noreg døydde 45 % av gutane og 40% av jentene før dei var 10 år gamle. Likevel mindre barnedøying i Noreg enn i mange andre land. 1700-talet: stor barnedøying 1800-talet: folketalet auka kolossalt i Europa Fleire barn nådde vaksen alder, og fleire vaksne vart gamle før dei døydde.

Kvifor levde folk lenger på 1800-talet? Vaksine Tidleg på 1800-talet byrja styresmaktene i mange europeiske land å vaksinere mot ein del smittsame sjukdomar (til dømes koppar). 1810: Koppevaksina vart innført i Noreg

Hygiene Hygiena vart betre. Fleire og fleire forstod at reinsemd var viktig for å halde seg frisk. Fleire fekk og tilgang til reint vatn. (Da innbyggjarane i Paris fekk reint drikkevatn i 1875, gjekk barnedøyinga ned med ein gong).

Kosthald Kosthaldet vart sunnare og meir variert. Folk tok til å ete næringsrik sild i staden for den evinnelege grauten mange måtte ta til takke med. Folk byrja å dyrke poteter, som det er mykje næring i.

Utbygginga av jernbanen, betre vegar og nye dampskip Det vart lettare å transportere næringsrik mat, til dømes fisk. Dersom avlinga slo feil ein stad og hungersnød truga, vart det lettare å hjelpe folk med matforsyningar.

Buforhold og klede Slutten av 1700-talet: gruvearbeidarane budde i små, trekkfulle hytter med berre eitt rom. Våte klede, bleier og anna barnetøy vart tørka på omnen. Den einaste måten menneska kunne lufte på, var å opne utgangsdøra. Utover på 1800-talet vart buforholda betre. Folk fekk betre klede. Dei fraus mindre og vart mindre sjuke.

Fred Etter at napoleonskrigane var slutt i 1815, gjekk Europa inn i ein fredelegare periode. Mange unge menn slapp å døy i krig. I staden gifte dei seg og fekk ungar.

Kvifor vart det ikkje overbefolkning? At det bur for mange menneske i eit område. Det kan bli knapt med mat, reint drikkevatn, arbeid og plass. Den enorme folkeauken i Europa kunne lett ha ført til overbefolkning. 3 grunnar til at det ikkje vart det: Jordbruket vart meir effektivt- kunne produsere meir mat, og dermed brødfø fleire Europa tolte ein kraftig folkeauke fordi det vart dyrka meir mat Transportsystemet vart betre, det vart lettare å frakte mat

Utvandring Mellom 1850-1930 utvandra 34 millionar menneske frå Europa til USA. 30 millionar utvandra til andre stader i verda (til dømes Sør-Amerika, Canada, Australia, New Zealand) Noreg: ca 800 000 menneske utvandra frå Noreg i denne perioden, dei fleste til Amerika. (1801: Budde om lag 880 000 menneske i Noreg.) 1/100 nordmenn drog kvart år for å skape seg ei framtid i USA. Noreg var det nest største utvandringslandet i Europa (sjå oversikt s.87)

Irland hadde flest utvandrarar 1845: Nesten heile potetavlinga i Irland vart øydelagd av soppåtak. Førte til hungerskatastrofe, meir enn 1 million døydde. Mellom 1840-1860: to millionar menneske drog til USA. (Til saman budde det 5 millionar menneske, dvs, i underkant av halvparten drog frå landet).

Færre ungar Folk fekk færre ungar. Foreldre kunne etter kvart vere nokså trygge på at ungane dei fekk ville overleve. Eit ektepar måtte ikkje lenger setje 10 ungar til verda for å sikre seg etterkommarar. Det vart etterkvart ulønnsamt å få barn. Før kunne ungane vere god arbeidshjelp frå dei var små. No jobba det færre folk i landbruket. Det første landet der barnetalet gjekk ned: Frankrike

Da fabrikkane kom, kunne småbarn arbeide der og skaffe familien inntekt. Men i fleire og fleire land vart barnearbeid forbode. Mange vart glade for dette, men samtidig forsvann ei inntekt. Interessa for barnestell og barneoppseding auka. Det vart lettare å sikre ungane ein god oppvekst når ein kun hadde tre ungar i staden for tretten!

1800-talet: prevensjonsmiddel (særleg kondom) meir vanleg. Det vart dermed lettare å planleggje kor mange barn ein ville ha.

Oppsummering Kvifor levde folk lenger? Folk fekk betre kosthald Transportsystemet vart betre slik at folk lettare fekk mat Helsestellet vart betre Hygienen vart betre Det vart betre buforhold Folk fekk betre klede Det var stort sett fred i Europa