Krefter og trafikk Gjere reie for omgrepa fart og akselerasjon Gjere greie for korleis utstyr for trafikktryggleik hindrar og minskar skader ved uhell og ulykke

Fart 60 meter på 9 sekund 100 meter på 14 sekund gjennomsnittsfart = 𝑠𝑡𝑟𝑒𝑘𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑡𝑖𝑑 v = 𝑠 𝑡 Anette = Helle=

Frå m/s til km/h : 3,6 Km/h m/s ∙ 3,6 Anette: Helle:

Akselerasjon – fartsendring Usain Bolt 100m Gjennomsnittsfart = Kva fortel gjennomsnittsfarten? Akselerasjon = 𝑓𝑎𝑟𝑡𝑠𝑒𝑛𝑑𝑟𝑖𝑛𝑔 𝑡𝑖𝑑 Måleininga for akselerasjon er m/s2

Bremsing Bremsar frå 10 m/s til 0 m/s på 2 sekund, Fartsendring 0 – 10 m/s = - 10 m/s (farten minkar) Akselerasjon = 𝑓𝑎𝑟𝑡𝑠𝑒𝑛𝑑𝑟𝑖𝑛𝑔 𝑡𝑖𝑑 = =

Måle akselerasjon Sentripetalakselerasjon: Akselerasjon der retninga til farten endrar seg heile tida (t.d. i ein sving). Dess raskare karusellen går rundt, dess lenger ut svingar huskene. Vinkelen huska svingar ut til sida med i forhold til ei loddrett linje, er eit mål for akselerasjonen. Også når noko er i rørsle lang ei vassret linje kan vi måle akselerasjon ved hjelp av ein pendel.

Kva veg svingar mynten til under akselerasjonen? Kva retning har akselerasjonen?

Utan krefter – ingen akselerasjon! For at vi skal akselerere, må det verke krefter på oss i den retninga vi akselererer. Ei skyvekraft på oss frå bakken fordi vi dyttar hardt på bakken, og då verkar det ei like stor kraft tilbake på oss frå bakken. Newtons lover

Tregleik Den retninga vi opplever at kroppen ønskjer å flytte seg i, er den motsette av den retninga vi akselerer i.

G-krefter Når vi står stille på bakken, dyttar bakken på oss med ei kraft som er like stor som tyngda vår. 1G - skyvekrafta frå bakken 2G - ei kraft som er dobbelt så stor som tyngda av personen 4G – space shot

Trafikktryggleik - sykkelhjelm Eit støytdempande materiale som gjer at tida sjølve samanstøyten varer blir lengre – mindre akselerasjon og mindre kraft mot hovudet. I tillegg fordeler sykkelhjelmen krafta mot hovudet over ei større flate.

Trafikktryggleik - bilbelte Støyttida aukar – akselerasjon og kraft blir mindre I gjennomsnitt eitt liv pr. veke Ein usikra person i baksetet treff frontruta eller dei som sit framme med ei kraft som svarar til tyngda av fleire tonn