Økonomisk krise og mangel på det meste. KAP 3: Utviklinga i Aust- Europa og avslutninga på den kalde krigen. S. 49- 50 Økonomisk krise og mangel på det meste.

Økonomisk krise På slutten av 1970-åra viste økonomien i Sovjetunionen teikn på krise. Krig mot Afghanistan- kostbart og mange soldatar døydde. Varer frå Sovjetunionen klarte ikkje å konkurrere med vestlege varer. Statlege fabrikkar klarte ikkje å produsere nok – folk mangla det meste av kvardagsvarer. Folk stod i lange køar for å få kjøpe varer. Enorme naturøydeleggingar – elever vart leidde ut av sitt naturlege leie, forureininga av innsjøar. Atomavfall blei slept rett ut i elvar. 1986: Atomkraftverket i Tsjernobyl eksploderte – eit svært farleg oppryddingsarbeid- om lag 130 000 menneske måtte flytte frå heimane sine i nærområdet. Alkoholisme var eit kjempeproblem – mange døydde i yngre alder enn tidlegare. Folk såg ikkje lyst på livet..

S. 50: Ein pave og ei fagforeining Polen – det nest største kommunistiske landet. Men det polske folk likte aldri kommunismen – dei høyrde meir på sine katolske prestar enn dei politiske leiararane. 1979: Den polske kardinalen Karol Wojtyla – blei valt til Pave Roma – blei kalla Johannes Paul 2. Den katolske kyrkja i Polen fekk no auka makt – og kommunistpartiet fekk mindre makt. 1980: det braut ut streikar fleire stader i Polen. Det blei danna ei fagforeining – Solidaritet – dette gjekk kommunistpartiet med på for å få folk tilbake i jobb. Lech Walesa – tok leiinga i Solidaritet – han blei seinare president i Polen. 1981: Solidaritet blei forboden etter at hæren hadde gjort eit kupp.

S. 52 – 53:Mikhail Gorbatsjov 1985: Mikhail Gorbatsjov tok over makta i Sovjetunionen. Han ville gjere endringar i økonomien – og tok til med reformer: Glasnost: - openheit, folk kunne seie kva dei ville – ytringsfridom. Perestrojka: - endring, no skulle ikkje staten eige alt lenger – eller kontrollere alt og alle Fleire fekk lov å strate sine eigne verksemder. Statlege verksemde fekk større kontroll over produkt og pris. Folk skulle få fleire varer å velje mellom – slik skulle Sovjetunionen bli meir konkurransedyktig.

Sovjetunionen og USA Mikhail Gorbatsjov ville at Sovjetunionen skulle få eit betre forhold til USA. Forholdet mellom USA og Sovjetunionen hadde vore dårleg sidan før 2.verdskrig - det dårlege forholdet vert kalla for Den kalde krigen – mange krigar rundt om i verda der desse to landa oftast støtta kvar sin part . Den kalde krigen viser til det svært kjølege forholdet mellom Sovjetunionen og USA. Mikhail Gorbatsjov ville få i gnag samtaler med Ronald Reagen – USA sin president. Ronald Reagen var ein innbitt motstandar av kommunismen – og kalla Sovjetunionen for « vondskapens imperium».

AVSLUTNINGA PÅ DEN KALDE KRIGEN s. 53 Mikhail Gorbatsjov fekk i gang nedrustningsavtalar med USA og Ronald Reagen – og gradvis blei forholdet mellom USA og Sovjetunionen betre. Begge landa tok til å byggje ned dei enorme atomvåpenlagra. 1989/ 1990 – den kalde krigen er over. Endeleg kunne ein puste letta ut etter den kalde krigen no var over.

Kommunismen bryt saman i Sovjetunionen. Mikhail Gorbatsjov klarte å få slutt på den kalde krigen, men tilhøva i Sovjetunionen klarte han ikkje å få orden på. Folk fekk det verre – streikar og uro spreidde seg. Sovjetunionen bestod av mange ulike republikkar – med ulike språk og ulik kultur. Det kom til uro og væpna konfliktar – og Gorbatsjov og medarbeidarane miste kontrollen over situasjonen i store landet. 1990: Det blei tillate for fleire parti å delta i politikken – det kommunistiske diktaturet var over. 1991. Sovjetunionen vart oppløyst og republikkane vart no 15 nye og sjølvstendige land – der Russland var det største landet. Mikhail Gorbatsjov var no ein sjef utan union – og han måtte no trekkje seg.

Kommunismen bryt saman i resten av Europa s. 54 I tida 1945 – 1991 hadde Sovjetunionen tvinga dei aust-europeiske landa til å bli kommunistiske. I dei aust-europeiske landa blei kommunismen kasta ut – og erstatta av demokrati og frie val og fleire politiske parti. Overgangen frå kommunisme til demokrati gjekk stort sett fredeleg for seg – folk fekk no frie parti, frie aviser og tv-stasjonar. Berlinmuren blei riven i tida 1989 – 1991. 3.oktober 1991: Dei to tyske statane blei igjen til EITT land – etter å ha vore delte sidan 1945.

ÅRSAK -VERKNAD Kvifor braut kommunismen saman? Sovjetunionen klarte ikkje å halde følgje med USA i å utvikle nye våpen. Folk i Sovjetunionen fekk det stadig dårlegare. Den polske paven fekk mykje å seie for at kommunismen braut saman i Europa. Mikhail Gorbatsjov gjorde det klart at Sovjetunionen ikkje lenger ville tvinge dei aust-europeiske landa til å halde på kommunismen. Kva verknad fekk samanbrotet til kommunismen? Den kalde krigen vart avslutta. Det vart innført demokrati i Aust-Europa. Berlinmuren vart riven, og Tyskland vart samla til eitt land.