Rettskjelder til fots Avslutning Ola Mestad Professor dr. juris Senter for europarett og Avdeling for petroleums- og energirett

Utgangspunkt for Rettskjelder til fots Innhaldet: Frå målet med rettsstudiet: ”Den viktigste ferdigheten som skal oppøves er å lære å stille, analysere og løse spørsmål etter gjeldende rett.” ”evnen til kritisk å vurdere hvordan rettsspørsmål bør løses” Arbeidsmåten denne veka: Individuell førebuing Kollokvering Deltaking i diskusjon med lærar og medstudentar

Tre tema i dag Litt systematisk rettskjeldelære Litt oppgåveløysingsmetode Sjølve oppgåveløysinga

Kva for rettskjelder har vi sett på? Lover og lovtekst Lovforarbeid Høgsterettsdommar Litteratur (lærebøker) Eigne vurderingar Er alt dette rettskjelder? Def.: Det vi byggjer på når vi tar standpunkt til rettsspørsmål. Finst det andre rettskjelder?

Lov og lovtekst Lover er generelt avgjerande for løysinga på lovregulerte område Forholdet til avtalar (kontraktar) Lova går føre eller den vik til side Forbrukarkjøpslova er tvingande (preseptorisk) i favør av kjøpar, jf § 3 første ledd Sameigelova er fråvikeleg (deklaratorisk), jf § 1 andre ledd

System i og oppbygging av lover Verkeområdet og definisjonar gjerne i dei første paragrafane Lover kan vere komplekse tekstar der regelen (eller løysinga) må finnast ved å lese mange paragrafar i samanheng T.d. forbrukarkjøpslova § 26, jf § 17, jf § 16 bokstav c) og § 18, § 33 , jf. § 52 og § 54

Lovtolking Utgangspunkt: fastleggje meininga med ord og uttrykk ut frå vanleg språkbruk Men lovtekst er omhyggeleg gjennomarbeidd Tolking av ord Døme: ”opplysninger” i fkjøpsl. § 16 første ledd bokstav c) Døme: ”det økonomiske tapet” i fkjøpsl. § 52

Lovforarbeid Kva finst? Kva er viktigast? Komiteutgreiing (NOU) Ikkje alltid Odelstingsproposisjon (Ot.prp.), No (frå 1. oktober 2009): Prop. L. Komiteinnstilling til Odelstinget i Stortinget (Innst.O.) No: Innst. L. Merknader i stortingsdebatten Kva er viktigast? Stort sett proposisjonen Lovforarbeid gir rettleiing til og grunnlag for lovtolkinga

Lovforarbeid i praksis Ot.prp. nr. 44 2001-2002 Forbrukarkjøpslova ”Dersom det på den ene siden er tatt et generelt ”som den er”-forbehold, men selgeren på den annen side har bekreftet at tingen kan brukes til et bestemt formål, må det konkrete utsagnet gå foran det generelle …” (Til § 17, s. 173 sp. 1)

Høgsterettsdommar Nest viktigaste rettskjelde på lovregulerte område Då gjeld dei lovtolkinga Døme: Rt. 1992 s. 1469 Leigebil Tolkinga av ”økonomiske tap” i skadeserstatningsl. § 4-1 Viktigaste rettskjelde på ulovregulerte område Sjølvstendig grunnlag for rettsreglane Døme: hovudreglane om skyldansvar i skadebotretten (altså utanfor kontrakt)

Oppbygning av høgsterettsdommar Problemstilling Døme: “Saken gjelder en forbrukerkjøpers krav om retting av en mangel ved en videospiller.” Prosessuell historikk og litt faktum Anførslar frå ankande part Anførslar frå ankemotparten Dommarens (førstvoterandes) syn Votering frå dei andre dommarane Domsslutning

Kva kan vi byggje på i ein dom? Rettsoppfatninga hos den dommaren som dei andre dommarane sluttar seg til Skal faktum vere likt med vår sak? Er det nok å finne ei generelt formulert rettssetning? Kva kan vi bruke anførslane til? Korfor er det riktig å leggje vekt på ein dom i etterfølgjande saker? Ein høgsterettsdom om ei liknande sak er svært tungtvegande

Samspel mellom rettskjelder i rettsutviklinga I Ot.prp. nr. 44 2001-2002 Forbrukarkjøpslova er det vist til Rt. 1998 s. 774 Videospelar (s. 165 sp. 2) Til § 15 andre ledd om normalforventning: lovfesting av det som Høgsterett uttalte i videospelardommen Om den vidare tolkinga av den nye lovteksten: ”I tråd med det Høyesterett uttaler i Rt. 1998 s. 774 på s. 781-782, vil departementet fremheve at også svikt som er påregnelig, vil kunne være selgerens risiko.”

Er lærebøker (rettsvitskapen) rettskjelder? Ja, ei rettleiande rettskjelde Men særleg viktig som hjelpemiddel til å finne fram i og forstå det som framgår av dei viktigaste rettskjeldene: lov, forarbeid, høgsterettsdom, folkerettslege plikter Viktig konsekvens for studieteknikken: gå inn i dei viktigaste rettskjeldene Og gjer det med energi

Vurderingar i rettsbruken Kan ein leggje vekt på kva som er rimeleg? Ja, innanfor det som dei bindande og tungtvegande rettskjeldene tilseier. Og på område der det er lite rettleiing å finne frå ”objektive” rettskjelder Men vurderinga av kva som er rimeleg må høve med verdivurderingar som ligg i rettssystemet I tillegg: Bruk vurderingar for å teste om det resultatet du har kome fram til er godt Og ta eventuelt ein ny runde

Litt oppgåveløysingsmetode ved praktiske oppgåver Rydde opp i faktum Systematisere framstillinga etter Partar Krav Anførslar/grunnlag (rettsleg grunnlag) Her kjem drøftinga Konklusjon

Heilt praktisk til drøftinga Ta først det som logisk eller kronologisk kjem først Ein struktur bør vere enkel Tenk at du er advokat for den eine sida, så for den andre sida, så dommar Prøv å bruke alle faktiske opplysningar Er du i tvil, så sei det (men systematiser og ordn først)

Oppgåva Kva for tvistar? Hallvard og Tina – Gabriel Hallvard – Tina Hallvard og Tina – Guten (og foreldra?) Tina (og Hallvard?) - Mor

Hallvard og Tina - Gabriel Kva er partsforholdet? Hallvard og Tina er sameigarar 50/50 Sameigelova § 2 første ledd ”like stor part kvar” Krava mot Gabriel Betal for kretskortet (2.500) Betal Falken-rekninga (1.200) Betal flybillettane (6.000)

Hallvard og Tina - Gabriel Kva slags krav? Erstatning (skadebot) / retting? Kva slags kontrakt Kjøp Forbrukarkjøpslova nr 34 2002 Vilkåra for erstatning/retting § 26? ”Dersom det foreligger en mangel …, kan forbrukeren …”

Hallvard og Tina - Gabriel Så blir det vanskeleg Mangelsreglane Tidspunktet for vurderinga: § 18, jf § 14 Levering, pluss 6 månader (bevisbyrderegel) Så, for å finne kva som utgjer ein mangel: § 15, § 16 eller § 17? Eller avtalen og det som elles blir sagt? Lese nøye innleiinga til kvar paragraf og halde det saman med faktum

Hallvard og Tina - Gabriel Det avtalte og situasjonen verkar saman med lovreglane § 17 om ting seld ”som den er” § 17 a) ”dårligere stand … med rimelighet hadde grunn til å forvente … forbeholdet, kjøpesummens størrelse, forholdene elles,” § 17 b), jf § 16 første ledd b eller c § 16 første ledd c ”ikke svarer til opplysninger som selgeren i sin markedsføring eller elles har gitt om tingen og dens bruk, … ha innvirket..” Selvig/Lilleholt, Kjøpsrett om opplysninger: ”noenlunde konkretiserte uttalelser” (s. 250)

Hallvard og Tina - Gabriel Er det ein mangel? ”Dersom det på den ene siden er tatt et generelt ”som den er”-forbehold, men selgeren på den annen side har bekreftet at tingen kan brukes til et bestemt formål, må det konkrete utsagnet gå foran det generelle …” (Proposisjonen til § 17, s. 173 sp. 1) Smln med Rt. 1998 s. 774 Videospelar. 5 år for nytt utstyr Brukt bil, låg pris Burde Hallvard og Tina fått ein garanti inn i avtalen? Har Gabriel ved å reparere gratis innrømt at det er mangel? Konklusjon usikker - etter mitt syn ikkje mangel

Hallvard og Tina - Gabriel Dersom mangel (subsidiær drøfting): Krav på dekning av kretskortet? Retting § 29 – objektivt krav § 30 ”Avhjelp skal skje uten kostnad …” Men Hallvard har alt betalt? Men med atterhald. Gabriel må erstatte kostnaden ved kretskortet.

Hallvard og Tina - Gabriel Falken-rekninga Det er ein annan type kostnad enn sjølve rettingskostnaden Men § 30 ”uten kostnad” må nok tolkast slik at den òg omfattar denne typen kostnad. Det følgjer av forarbeida at lova skal takast på ordet.

Hallvard og Tina - Gabriel Flybilletten Erstatning § 33 objektivt ansvarsgrunnlag (ikkje krav om skyld hos Gabriel) § 52 ”det økonomiske tapet” ”påført ved kontraktsbruddet” Kva er økonomisk tap Rt. 1992 s. 1469 Leigebil Selvig/Lilleholt, Kjøpsrett s. 149 også ”kostnader for å unngå …ergrelser, bryderi og ulemper av ikke-økonomisk art” kan tenkjast dekka.

Hallvard og Tina - Gabriel Tap som ein ”med rimelighet kunne ha forutsett som en mulig følge av kontraktsbruddet”, jf § 52 første ledd andre punktum Tapsavgrensingsplikt, jf § 54 første ledd Billige flybillettar Nettotapet Sparte bensinkostnader Konklusjon: fell vel utanfor det ein kunne føresett?

Hallvard - Tina Krav: Hallvard skal betale 40.000 og få bilen Følgjer det av sameigelova eller avtale? Nei Kva har Tina krav på? Dekning av skaden på bilen? Dersom ikkje guten eller foreldra betaler (eller betaler delvis) Hallvard er ansvarleg på ulovfesta grunnlag dersom han har vore aktlaus Å la nøkkelen stå i bilen ”skal fara fint med sameigetingen”, sameigel. § 8 første ledd

Hallvard - Tina Konklusjon: Hallvard må bøte hennar tap Reparere bilen Eller dekkje hennar tap om dei sel bilen

Hallvard - Tina Flybilletten (3.000) Heilt grunnlaust krav

Andre spørsmål Guten Foreldra Forholdet Hallvard - Tinas mor Skjønnsmessig ansvar etter skadeserstatningsl. § 1-1 Bør han selje mopeden? Ikkje reduksjon på grunn av medverknad frå Hallvard Foreldra Ansvar for 5.000 etter § 1-2 nr. 2 Forholdet Hallvard - Tinas mor Kan ho krevje han for 20.000? Fullmakt for Tina Sjølve situasjonen

Avslutning Oppgåver til eksamen er litt annleis enn denne Oppsummer veka: Les § 2 i Knophs oversikt Les bøkene heretter med rettskjeldeinnfallsvinkel Og les rettskjelder! De har lært å finne dei Fokusér på gode spørsmålsstillingar og analysar av spørsmåla Då kjem svara ganske lett No har du snakka med ein lærar: Bruk henne/han Lykke til med resten av semesteret og studiet