SPRÅKHISTORIE Kor stammar språket vårt frå?

Presentasjon om: "SPRÅKHISTORIE Kor stammar språket vårt frå?"— Utskrift av presentasjonen:

1 SPRÅKHISTORIE Kor stammar språket vårt frå?
Kompetansemål K06(revidert 2013): -forklare bakgrunnen for at det er to likestilte norske målformer, og gjere greie for språkdebatt og språklig variasjon i Noreg i dag -gjere greie for utbreiing av dei samiske språka og for rettar i høve samiske språk i Noreg

2 Dette skal du vite: Kva som er opphavet til det norske språket
Korleis språket utvikla seg til eit felles nordisk språk og til norsk Kvifor vi har to skriftsspråk, bokmål og nynorsk

3 Indoeuropeisk Ein språkfamilie, fleire språk som stammar frå eitt språk Delt i fleire undergrupper(språkgrupper) Norsk stammar frå indoeuropeisk Samisk, finsk og nokre asiatiske språk høyrer til språkfamilien uralsk Indoeuropeisk oppstod i Aust-Europa eller Vest-Asia i ca f. Kr Folkegrupper spreidde seg og utvikla nye språk Rundt år 0 utvikla dette språket seg til germansk i Nord-Europa I Norden utvikla dette seg til urnordisk fram mot 200 e. Kr

4 Språkutviklinga i Noreg
Før ca. 750 Urnordisk tid Felles språk i Norden Runer skriftsspråk, korte meldingar rissa inn i stein, tre eller metall Lange ord, mange stavingar

5 Ca Norrøn tid Norrønt språket i Skandinavia, Shetland, Færøyane, Island, Grønland, Orknøyane, Man og delar av Skottland og Irland Det latinske alfabetet kom med kristendomen rundt år 1000, runene døydde ut Norrønt delte seg i aust- nordisk(svensk/dansk) og vest- nordisk(norsk) Vikingane eksporterte ord til utlandet Perioden vert avslutta med svartedauden

6 Ca Mellomnorsk tid Nedgangstider i Norden pga. svartedauden, befolkninga halvert Dei skrivekyndige døydde med pesten(munkar/prestar) Norrønt forfall som språk, fekk lånord frå dansk, tysk og svensk 1380 Felles nordisk union, Danmark leiande stat Ca Dansketida Noreg en del av Danmark Nordmenn snakka norsk, skreiv dansk. Stor skilnad! Overklassa snakka dansk til dagleg, «dannet tale»

7 1814- ut av unionen med Danmark, inn i ny union med Sverige
3 SYN I SPRÅKDEBATTEN: Halde på dansk (diktaren Johan Sebastian Welhaven og embetsmennene). Fornorske dansk med norske ord og uttrykk (Henrik Wergeland og Læraren Knud Knudsen). Asbjørnsen og Moe nytta denne linja. Få eit nytt norsk skriftsspråk med norrøne former der det var naturleg(Historikaren P.A. Munch). Dette var utgangspunktet for Ivar Aasen Noreg får eiga Grunnlov Nasjonalromantikken råda, ville finne det typisk norske, også i høve språk Krav om eige norsk skriftsspråk, spørsmålet var korleis?

8 To språksyn vinn fram og fører til to offisielle skriftsspråk i Noreg, vedteke i 1884:
Fornorsking av dansk med Knud Knudsen i spissen RIKSMÅL(seinare bokmål) Nytt norsk skriftsspråk med Ivar Aasen i spissen LANDSMÅL(seinare nynorsk)

9 1905 etter at unionen med var Sverige oppløyst
Dei fleste skreiv tilnærma dansk, eit mindretal nytta landsmål Strid mellom dei som stod på kvar si side og kjempa for sitt skriftsspråk Kvar side stifta sin organisasjon; Noregs Mållag 1906 og Riksmålsforbundet 1907 Stortinget vedtok mange språkreformer utover 1900-talet, desse skulle: 1.Minske avstanden mellom talemål og skriftsspråk 2. Få dei to skriftsspråka til å kome nærare kvarandre

10 Nyare tid Språkstriden stilna etter 2. verdskrig, opptekne av å byggje landet Ynskje om å minske avstanden mellom talemål og skriftsspråk har ført til mange valfrie former i begge skriftsspråka Diskusjonen om hovudmål og sidemål er framleis aktuell i skulen i dag(færre og færre nyttar nynorsk 10-15%) Treng ein lære sidemål? Treng ein karakter i sidemål? Skal det vere to eksamenar i norsk? Er det vanskelegare å lære nynorsk enn anna språk?

11 I dag Noreg har to språk: norsk og samisk
Noreg har tre offisielle skriftsspråk: bokmål, nynorsk og samisk Skriftsspråka nynorsk og bokmål er to variantar av norsk Språket er i stadig endring Vi får inn mange lånord frå andre språk, spesielt engelsk Trur du internett og sms gjer noko med språket vårt?