Kapittel 5: Det moderne industrisamfunnet tek form NYNORSK Kapittel 5: Det moderne industrisamfunnet tek form Elevane skal kunne   – gjere greie for hovudtrekk ved den industrielle revolusjonen

Industrialiseringa spreier seg - Frå 1830-åra spreidde fabrikkindustrien seg frå Storbritannia til Belgia, Frankrike og Tyskland.

Faktorar bak industrispreiinga - Kol og jern.   - Forbetringar i jordbruksproduksjonen. - Forleggjarsystemet. - Auka folketal og dermed meir tilgjengeleg arbeidskraft. - Marknader med aukande etterspurnad etter billege varer.

Føresetnader for industrispreiinga - Liberalisering av verdshandelen.   - Navigasjonsakta. - Eksport av maskinar og fagfolk frå England. - Staten hjelpte til med å reise kapital. - Bankar og aksjeselskap.

Den andre industrielle revolusjonen Kjenneteikn:   - Ny teknologi. Kjemisk industri. - Nye energikjelder som olje og elektrisitet. - Tett samarbeid mellom vitskap og industri. - Nye smelteteknikkar førte til at det blei lønnsamt å omgjere råjern til stål.

Den andre industrielle revolusjonen Konsekvensar:   - Auka produksjon og nye vareslag. - Utbygging av jernbanenettet. - Den moderne dampskipsflåten. - Industrialiseringa spreier seg til nye land.

USA blir ei økonomisk stormakt Årsaker:   - At Nordstatane sigra i borgarkrigen i 1865, førte til at det politiske livet blei dominert av miljø som representerte storkapitalen og industriinteressene. - Tollmurar som vern mot utanlandsk konkurranse. - Enorme naturressursar. - Ein heimemarknad som voks raskt på grunn av stor innvandring.

USA blir ei økonomisk stormakt Årsaker:   - Innvandringa sikra billeg arbeidskraft.  - Eit mekanisert jordbruk med høg produktivitet.

Utkantane i Europa blir moderniserte Viktige faktorar:   - Det mest moderne produksjonsutstyret kunne takast i bruk. - Kapital og ekspertar blei importerte frå utlandet. - Statsmakta blei brukt til å drive fram utviklinga.

Japan blir ei moderne militær- og industrimakt Viktige faktorar:   - Utdanningsnivået var blant dei høgaste i verda. - Livleg handel og store byar. - Jordbruksproduksjonen blei fordobla mellom 1600 og 1850, mens befolkninga berre auka med 50 %. - Møtet med Vesten: Import av kunnskap og teknologi. - Modernisering på eigne premissar.

Folkevandringstid I perioden frå 1840 til 1914 reiste meir enn 50 millionar europearar til oversjøiske land.   Kvifor? «Push-faktorar»: folkeauke fattigdom jakt på nytt levebrød forfølging i heimlandet

Folkevandringstid «Pull-faktorar»:   På den andre sida av hava fanst det ressursar som Europa mangla:  ubrukte, endelause grasstepper og svære skogområde rike førekomstar av kol og jern  Amerika var landet der det meste var mogleg 

Folkevandringstid Forhold som gjorde utvandring mogleg (føresetnader):   - Forbod mot utvandring blei fjerna i mange land. - Dampskip og jernbane auka tilbodet på billeg og rask transport. - Urbanisering: På 1800-talet begynte tyngdepunktet i befolkninga i Europa å flytte på seg frå bygd til by. I 1914 var 80 % av den britiske befolkninga urban.

Dei tidlege industribyane - Prega av fattigkvartera.   Viktige forandringar: - Det blei installert rør som førte reint vatn inn til byane og kloakk ut igjen. - Ved overgangen til 1900-talet sørgde kommunale styresmakter for sanitæranlegg og søppeltømming, bygnings- og helseinspeksjon, skolar og parkar, politi og brannvern.