مطالعه و بررسی شیوع انواع مختلف تغییرات در ژن آلفا هموگلوبین در بیماران مبتلا به تالاسمی آلفا مراجعه کننده به آزمایشگاه ژنتیک بیمارستان الزهرا اصفهان در طول سالهای 1391 تا 1395 طاهره غلامرضاپور
مقدمه تالاسمی یکی از شایع ترین بیماریهای تک ژنی در جهان محسوب می شود. این اختلال در اثر کاهش یا فقدان سنتز زنجیره های گلوبین بوجود می آید که این مهم در تالاسمی آلفا اشاره بر نقص در تولید زنجیره های آلفا دارد. تالاسمی آلفا به طور شایع در آفریقا، خاورمیانه، هند، آسیای جنوبی، جنوب چین و نواحی مدیترانه یافت می‌شود. کلاستر ژن آلفا گلوبولین در انتهای بازوی کوتاه کروموزم 16 قرار دارد. در داخل این کلاستر دو ژن آلفا یک و آلفا دو قرار دارند که تولید کننده زنجیره آلفا هستند الگوي انتقال درآلفا تالاسمي اتوزومال مغلوب است. علت آلفا تالاسمی حذف یک یا چند ژن از ۴ ژن سازنده زنجیره آلفاست. هر چه تعداد ژنهای حذف شده بیشتر باشد بیماری شدیدتر می‌شود و براساس تعداد ژنهای حذف شده به ۴ گروه تقسیم می‌شوند.
هیدروپس فتالیس: که حذف هر ۴ ژن آلفا را دارند و هموگلوبین ساخته شده فقط از زنجیره‌های گاما تشکیل شده است که هموگلوبین بارتز گفته می‌شود و وخیم‌ترین نوع آلفا تالاسمی است و با حیات خارج رحمی منافات دارد و جنین هنگام تولد مرده است و یا مدت کوتاهی پس از تولد می‌میرد. این جنین‌ها دچار ادم شدید هستند. بیماری هموگلوبینH: در اثر حذف ۳ ژن آلفا گلوبین بوجود می‌آید. بیماران دچار کم خونی هیپوکروم میکروسیتیک بوده و بزرگی طحال در آنها دیده می‌شود. در بعضی مواقع ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشند و در صورت کم خونی شدید و نیاز به انتقال خون باید طحال برداشته شود. صفت آلفا تالاسمی ۱: که ۲ ژن آلفا حذف شده و از هر لحاظ شبیه بتا تالاسمی مینور است. صفت آلفا تالاسمی ۲: فقط یک ژن از ۴ ژن حذف شده و یک حالت ناقل ژن ، خاموش و بدون علامت است.
زمانی که هر دو والد ناقل دارای خصیصه آلفا تالاسمی به صورت ترانس باشند هیچ گاه فرزند بیمار به دنیا نمی‌آید و تمام فرزندان مشابه والدین ناقل تالاسمی دارای خصیصه تالاسمی خواهند بود.
هنگامی که یک ناقل خاموش آلفا تالاسمی با یک ناقل سیس ازدواج کند به احتمال 25 درصد ممکن است فرزندی مبتلا به بیماری H به دنیا بیاید.
ازدواج دو ناقل سیس نیز می تواند جنین های مبتلا به هیدروپس فتالیس را به همراه داشته باشند.
روش کار بررسی و مطالعه گذشته نگر 734 بیمار مبتلا به تالاسمی آلفا که در ابتدا از نظر اندکس های CBC و هموگلوبین الکترفورز مورد بررسی قرار گرفته اند و دارای MCV<80 fl و MCH<27 pg و Hb.A2<3.5% می باشند. آزمایش تعیین حذفهای ژن های آلفا به روش Multiplex PCR بررسی حذف ها شامل : 1- Het 3.7 2- Homo 3.7 3- Het4.2 4- Med 5- 20.5
Cd19 بررسی موتاسیون های ژن آلفا با روش ARMS PCR موتاسیون ها شامل : 1- 5nt 2- C19 3- poly A1&A2 4 – C.S روش تعیین توالی ژن آلفا Sequencing)) انجام روش MLPA a نکته : برای یکی از زوجین حتما ژن بتا نیز تعیین توالی می شود Cd19
نتایج در بررسی و آنالیز 734 نمونه نتایج زیر بدست آمد: 549 نفر 3.7bp Del (65.8%) 73 نفر -5nt del (8.7%) 26 نفر [Cd 19(-G)] (3.1%) 11 نفر 20.5 del (1.3%) 6 نفر Med Del (0.71%) 1 نفر HBO.Q Iran 66 نفر Poly A (4.3%) 1 نفر CD22 20 نفر HbCS (2.4%) 1 نفر CD7 8 نفر Cd14 (0.95%) 1 نفر Hb.gronene Hart 8 نفر Insertion in codon 44 (0.95%) 1نفر Hb.Dartmouth
بحث و نتیجه گیری در تحقیق و بررسی حاضر جهش 3.7a بالاترین فراوانی (65.8%) را در جمعیت اصفهان و اطراف آن دارد .که با سایر مطالعات انجام گرفته در سایر نقاط کشور نیز مطابقت دارد. دومین جهش شایع -5nt با فراوانی (8.7%) می باشد . این مطالعه جامع ترین بررسی انجام شده ژنتیکی در منطقه می باشد که از آن می توان برای اهداف غربالگری ژنتیکی و مولکولی ، تشخیص قبل از تولد در استان اصفهان و نیز از نتایج حاصله می توان در امر بهتر مشاوره ژنتیک برای بیماران مبتلا به آلفا تالاسمی در منطقه و غربالگری و تشخیص های پیش از تولد بهره گرفت.
با تشکر از توجه شما عزیزان