برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا

Presentasjon om: "برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا"— Utskrift av presentasjonen:

1 برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا
وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي معاونت بهداشت مركز مديريت بيماري هاي غيرواگير اداره قلب و عروق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا علیه حجت زاده کارشناس مسئول اداره قلب و عروق

2

3 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشارخون بالا
يك نفر از هر سه نفر بزرگسال در سراسر دنيا افشارخون بالا دارد. اين نسبت با سن افزايش مي يابد، بطوري كه 1 نفر از هر 10 نفر در 20 تا 30 سالگي تا 5 نفر از هر 10 نفر در 50 سالگي افزايش مي يابد در سال 2004 برآورد شد تقریبا" یک میلیارد نفر بزرگسال در دنیا (333 میلیون نفر در کشورهای اقتصادی توسعه یافته و 639 میلیون نفر در کشورهای اقتصادی در حال توسعه ) با شیوع بیشتر در اروپای شرقی و امریکای لاتین/منطقه کارائیب فشارخون بالا داشته اند . تخمين زده مي شود تا سال 2010 ، 1/2 ميليارد نفر در سراسر دنيا از فشارخون بالا رنج برده باشند. پیش بینی می شود تا سال 2025 شیوع فشارخون بالا 60% افزایش یابد و به 1/56 میلیارد نفر برسد.

4 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشارخون بالا
داده های جهانی بار جهانی فشارخون بالا در سال 2000 نشان می دهد در کل 26/4% افراد بزرگسال در دنیا (26/6% مردان و 26/1% زنان) فشارخون بالا داشتند و پیش بینی می شود در سال 2025 به 29/2% (28/8% مردان و 29/7% زنان) برسد. در منطقه مديترانه شرقي(از مناطق سازمان جهانی بهداشت که کشور ما نیز در این منطقه قرار دارد) بطور متوسط 26% است و 125 ميليون نفر را درگیر كرده است كه به مسن شدن جمعيت،مصرف بالاي دخانيات ، تغيير رژيم غذايي و عادات رفتاري منتسب است. نگراني بيشتر اين است كه عوارض فشارخون بالا در حال افزايش است. شيوع فشارخون بالا در بعضي كشورهاي كم درآمد در منطقه آفريقا بيشتر است و بنظر مي رسد تا 40% افراد بزرگسال در بسياري از كشورهاي آفريقايي را درگير كند. طبق گزارش سازمان جهاني بهداشت در سال 2005 حدود 40% افراد 25 سال و بالاتر داراي فشارخون بالا بوده اند. (39/4% در ايران)

5 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشارخون بالا
فشارخون بالا عامل مهم بیماری عروق کرونر قلب و ایسکمی قلبی و نیز سکته مغزی خونریزی دهنده می باشد و ارتباط مثبت و مستمر با آن ها دارد. در دنيا حدود 62 % بيماري عروق مغزي و 49% بيماري ایسكميك قلبی منتسب به فشارخون در محدوده مطلوب است (فشارخون سيستول بيشتر از 115 ميلي متر جيوه). از دیگرعوارض فشارخون بالا نارسایی قلبی، بیماری عروق محیطی، خونریزی فوندال و پاپیلو ادما است. درمان فشارخون بالا و کاهش آن به کمتر از 140/90میلی متر جیوه با کاهش مهمی در عوارض بیماری قلبی عروقی همراه بوده است. افراد مبتلا به فشارخون بالای نسبتا" شدید(فشارخون / ميلي متر جيوه) نیز در طی چندین سال خطر بالایی از بروز عوارض وخیم را نشان می دهند. تقریبا" 30% آن ها عوارض آترواسکلروز را بروز داده و بیش از 50% دچار آسیب نهایی عضوی مربوط به افزایش فشارخون نظیر کاردیو مگالی، نارسایی احتقانی قلب، رتینوپاتی و نارسایی کلیه می گردند. فشارخون بالا در میزان های خفیف آن در صورت عدم تشخیص و درمان یک بیماری پیش رونده می باشد. سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده است که فشارخون بالا سبب يك مرگ از هر 8 مرگ مي شود و سومين عامل كشنده در دنيا است.

6 مقايسه استاني متوسط درصد افراد سال، داراي فشارخون بالا (140/90 ميلي متر جيوه و بيشتر) - در بررسي هاي نظام مراقبت عوامل خطر بيماري هاي غيرواگير- ( ) نمودار فوق مقايسه متوسط شيوع فشارخون بالا، در افراد سال را، در بررسي هاي نظام مراقبت عوامل خطر بيماري هاي غيرواگير در استان هاي كشور ، طي سال هاي 1385 الي 1388 ، نشان مي دهد. در مناطق شهري، بيشترين شيوع در استان آذربايجان شرقي و كمترين در استان گلستان و در مناطق روستايي، بيشترين شيوع در استان بوشهر و كمترين در استان يزد، بوده است.

7 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشارخون بالا
«برنامه کشوري پيشگيري و کنترل فشارخون بالا»: در سال 1370 (به علت شیوع زیاد فشارخون بالا در افراد بزرگسال )حدود 17 درصد) تهيه شد. در سال 1371 : شروع برنامه با هدف : غربالگری سالانه بیماری فشارخون بالا و عوامل خطر(مصرف دخانیات، چاقی و سابقه خانوادگی بیماری فشارخون بالا) در افراد 15 سال و بالاتر دو بار اندازه گیری فشارخون با فاصله 5 دقیقه و یک بار هفته بعد مراقبت 6 ماه یک بار افراد در معرض خطر شناسايي شده مراقبت و درمان ماهانه بیماران مبتلا به بیماری فشارخون بالاي شناسايي شده توسط بهورز و پزشک اجراي آزمایشی(پایلوت) در شبکه بهداشتی درمانی روستایی 6 منطقه روستایی

8 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشارخون بالا
در سال 1372 : ارزشیابی پس از بازنگری و اصلاحات لازم : تغییر گروه سنی هدف به 30 سال و بالاتر(به علت شيوع كم بيماري در گروه سني كمتر از 30 سال) حذف غربالگری عوامل خطر و تغییر زمان غربالگری فشارخون بالا به 3 سال یک بار در سال 1373 : ادغام ادغام در شبکه بهداشتی درمانی روستایی کشور(23 دانشگاه) در سال 1380: بازنگري بازنگری و تغییر غربالگری از 3 بار اندازه گیری فشارخون توسط بهورز به 2بار اندازه گیری فشارخون(2 بار به فاصله 5 دقیقه) مراقبت و درمان ماهانه بیماران فشارخونی توسط بهورز و 3 ماه یکبار توسط پزشک

9 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشارخون بالا
در سال 1381: ادغام كامل ادغام بطور کامل در کل شبکه های بهداشتی درمانی روستایی در سال 1383: ادغام با برنامه ديابت اجراي برنامه غربالگری هر 3 سال یک بار به صورت همزمان و مشترک با برنامه کشوری دیابت به علت داشتن گروه هدف (افراد بالاي 30 سال) و فاصله غربالگری (3 سال یک بار) مشابه مراقبت بيماران مبتلا به ديابت و فشارخون بالا طبق پروتكل درماني جداگانه در برنامه هاي كشوري اين برنامه با هدف شناسایی و درمان بیماران در حال اجراء است. در حال حاضر اين برنامه فقط در سطح روستاها اجرا مي شود و با توسعه برنامه پزشك خانواده در شهر ها، قابليت اجرايي در تمام كشور را خواهد داشت.

10 راهنماي برنامه كشوري پيشگيري و كنترل فشارخون بالا
هدف كلي: پيشگيري و كنترل فشارخون بالا وعوارض ناشي از آن اهداف اختصاصي: 1-پيشگيري اوليه 2-پيشگيري ثانويه 3-پيشگيري ثالثيه

11 اهداف پيشگيري اوليه: -كاهش بروز و شيوع فشارخون بالا در افراد در معرض خطر -كاهش بروز و شيوع عوامل خطرزاي ابتلا به فشارخون بالا(چاقي،كم تحركي، تغذيه نامناسب) راهبردها 1- شناسايي افراد در معرض خطر 2-تغيير و اصلاح شيوه زندگي افراد در معرض خطر 3- پيگيري و مراقبت از افراد در معرض خطر 4- افزايش آگاهي جامعه وافراد در معرض خطر و كاركنان بهداشتي درمانی در خصوص عوامل مستعد كننده ي ابتلا به فشار خون بالا ، مضرات آن و نحوه پيشگيري آن

12 اهداف پيشگيري ثانويه: پيشگيري، كاهش و تاخير در بروز عوارض حاد و مزمن
راهبردها 1-تشخيص زودرس بيماري با غربالگري افراد در معرض خطرو شناسايي افراد مبتلا به فشارخون بالا 2-مراقبت و درمان سريع و مناسب بيماران شناسايي شده به منظور كنترل بيماري وجلوگيري از پيشرفت آن 3- افزايش آگاهي بيماران و خانواده آن ها وکارکنان بهداشتي درمانی از فشارخون بالا وعوارض ونحوه كنترل آن ها

13 اهداف پيشگيري ثالثيه: -كاهش يا تاخير در بروز معلوليت و ناتوانی -كاهش مرگ ناشي از عوارض فشارخون بالا و كاهش سال هاي از دست رفته عمر راهبردها 1- غربالگري مبتلايان به فشارخون بالا از نظر تشخيص زودرس و بموقع عوارض چشمي،كليوي، عصبي، قلبي عروقي و شناسايي عوارض مذكور در مراحل اوليه 2- درمان به موقع عوارض 3- پيگيري و مراقبت منظم بيماران 4- افزايش آگاهي بيماران در مورد عوارض بيماري و نحوه پيشگيري وكنترل آن

14 راهبردهاي پشتيباني و فني
1- پشتيباني از تحقيقات در زمينه بيماري فشارخون بالا 2- جلب حمايت سياستگذاران و منابع مالي 3- تعيين حداقل استاندارد بهداشتي درماني براي كنترل و مراقبت بيماران مبتلابه فشارخون بالا و امكانات مورد نياز 4- تامين داروهاي مورد نياز براي كنترل بيماري فشارخون بالا 5- توسعه بيمه همگاني براي بيمه كردن بيماران مبتلا به فشارخون بالا 6- توسعه آزمايشگاه هاي مرجع براي كنترل كيفي آزمايش هاي مربوط به فشارخون بالاو عوارض آن 7- تهيه و بهبود استاندارد روش ها و تجهيزات آزمايشگاهي مورد نياز در مراكز بهداشتي درماني

15 بازده نهايي برنامه 1-كاهش هزينه هاي اقتصادي 2- كاهش ناتواني ها 3- كاهش مرگ و مير 4- افزايش طول عمر مفيد

16 تشكيلات و روند اجرايي برنامه مراقبت و كنترل بيماري فشار خون بالا
كميته دانشگاهي مبارزه با بيماري هاي غير واگير معاونت درمان زير كميته قلب و عروق دانشگاهي معاونت بهداشتي زير كميته قلب و عروق شهرستان بيمارستان مطب يا درمانگاه تخصصي استان مركز بهداشت شهرستان مركز بهداشتي درماني روستايي بيمارستان مطب يا درمانگاه تخصصي شهرستان معاونت درمان شهرستان خانه بهداشت

17 سطوح كنترل و مراقبت فشارخون بالا
سطح سوم سطح دوم سطح اول متخصص داخلي يا قلب –پرستار -كارشناس تغذيه -سایر مشاوران و متخصصین متخصص داخلي يا قلب -پرستار -كارشناس تغذيه – سایرمشاوران و متخصصين پزشك عمومي-كاردان بهورز-كاردان/مراقب سلامت نيروي انساني بيمارستان مركز استان/دانشگاه - بخش خصوصي بيمارستان شهرستان -بخش خصوصي مركز بهداشتي درماني روستايي و شهري خانه بهداشت –پايگاه بهداشتي مكان آموزش تشخيص عوارض درمان عوارض مراقبت از عوارض تهيه مطالب آموزشي ثبت اطلاعات و جمع آوري و ارسال گزارش پژوهش درمان مراقبت روتین ارجاع ثبت اطلاعات و ارسال گزارش تشخيص كنترل و درمان بررسی و شناسایی عوارض ثبت اطلاعات، جمع آوري و ارسال گزارش غربالگري شناسايي و ارجاع پيگيري و مراقبت ثبت اطلاعات وارسال گزارش خدمات

18 حداقل استاندارد امکانات بهداشتي درماني مراقبت فشار خون بالا
حداقل استاندارد امکانات بهداشتي درماني مراقبت فشار خون بالا در سطح اول در خانه بهداشت يا پايگاه بهداشتي درماني: فشارسنج و گوشي ، ترازو ، قد سنج يا متر ، نمودار نمايه توده بدني (BMI) ، حداقل استاندارد مراقبت هاي بهداشتي درماني فشارخون بالا در سطح دوم در مركز بهداشتي درماني: -وسايل معاينه : فشارسنج ، گوشي ، ترازو ، قد سنچ ، نمودارنمايه توده بدني، افتالموسكوپ ، وسايل معاينات عصبي (نورولوژي) امكانات دارويي: داروهاي پايين آوردنده فشارخون ، چربي خون و قند خون ، داروهای قلبی امكانات آزمايشگاهي : FBS ، CREAT، CHOL ، TG ، كامل ادرار ( قند ، كتون ، پروتئين) ECG و راديوگرافي قفسه سينه (در صورت امكان ) حداقل استاندارد مراقبت هاي بهداشتي درماني فشارخون بالا در سطح سوم در بيمارستان، درمانگاه يا مطب ، مركز بهداشت شهرستان/استان : وسايل معاينه : فشارسنج ، گوشي ، ترازو ، قد سنچ ، نمودارنمايه توده بدني، افتالموسكوپ ، وسايل معاينات عصبي (نورولوژي) امكانات دارويي: داروهاي پايين آوردنده فشارخون ، چربي خون و قند خون و داروهاي قلبي امكانات آزمايشگاهي : FBS ، CREAT، CHOL ، TG ، LDL، HDL ، GTT ،كامل ادرار ( قند ، كتون ، پروتئين)، ساير آزمايشات تخصصي ECG و راديوگرافي قفسه سينه ،تست ورزش،اكوكارديوگرافي،راديوگرافي قفسه سينه، سونوگرافي كليه،

19 روش انجام کار خانه بهداشت (بهورز)
استخراج اسامی تمام زنان و مردان 30سال و بالاتر از پرونده خانوار و ثبت در فرم شماره 1( فرم/دفتر غربالگري فشارخون ) فراخوان غربالگری و تکمیل اطلاعات فرم غربالگری (فرم شماره 1)(غربالگری جمعی) حداکثر6 ماه ارجاع غیرفوری افراد در معرض خطر حداکثر تا 15روز بعد از تکمیل فرم غربالگري ثبت پسخوراند (سطح 2)در فرم غربالگري و فرم پیگیری بیماری(فرم 15و16پرونده خانوار) ثبت مشخصات بيماران در فرم مراقبت بيماران مبتلا به فشارخون بالا مراقبت ماهانه (اندازه گیری وزن-فشار خون) بیماران گزارش آمار غربالگری ماهانه( تاپنجم ماه بعد) به مرکز بهداشتي درماني گزارش آمار مراقبت ماهانه ( تاپنجم ماه بعد) به مرکز بهداشتي درماني آموزش مستمر مردم، بیماران، افراد در معرض خطر

20 غربالگری فشارخون بالا نحوه غربالگری گروه هدف: افراد 30 سال و بیشتر
دعوت از گروه هدف برای مراجعه به خانه بهداشت با رعایت شرایط قبل از اندازه گیری فشارخون اندازه گیری فشارخون با رعایت نکات مربوط به اندازه گیری فشارخون توسط بهورز اندازه گیری مجدد فشارخون در صورتی که فشارخون نوبت اول140/90 میلی متر جیوه و بیشتر باشد (بعد از 1-2دقیقه استراحت) تعیین میانگین فشارخون دو نوبت ارجاع به پزشک در صورتی که فشارخون میانگین 140/90میلی متر جیوه و بیشتر باشد برای تایید و درمان بیمار غربالگری 3 سال یک بار افراد دارای فشارخون نوبت اول کمتر از 140/90 میلی متر جیوه غربالگری سالانه افراد دارای میانگین پیش فشارخون بالا( 120/80 تا 140/90 میلی متر جیوه) و سابقه خانوادگي فشارخون بالا

21 پیگیری و مراقبت فشار خون بالا
پيگيري و مراقبت پيگيري بیماران جهت مراجعه منظم به پزشک و یا كارشناس تغذيه تا دستيابي به فشارخون هدف و تثبيت آن مراقبت بیماران فشارخونی تایید و تثبیت شده: ماهانه توسط بهورز و 3 ماه یکبار توسط پزشک اندازه گیری دقیق فشارخون، قد(فقط بار اول) و وزن و محاسبه نمايه توده بدني در هر مراقبت اگر فشارخون در مراقبت ها 140/90 میلی متر جیوه و بیشتر باشد ارجاع غیرفوری بیمار و ارجاع فوری غیر بیمار به پزشک اگر فشارخون سیستول 170 میلی متر جیوه و بیشتر باشد ارجاع فوری اگر عوارض دارویی(سرگيجــــه، خواب آلودگي، تنگي نفس شديد، طپش قلب، تهوع، استفراغ و حساسيت) یا عوارض بیماری رخ دهد (سردرد، تاري و اختلال ديد، درد قفسه سينه، سرگيجه و تنگي نفس به هنگام فعاليت) ارجاع غیرفوری ارجاع غيرفوري، اگر وزن فرد دارای اضافه وزن و چاق ،طبق دستور کاهش نیابد. غربالگری سالانه افراد داراي پيش فشارخون بالا و يا داراي سابقه فشارخون بالا در اعضاي درجه يك خانواده(پدر،مادر،خواهر و برادر)

22 روش انجام کار مرکز بهداشتی درمانی (پزشک)
بیماریابی از موارد ارجاعی از سطح اول تایید یا رد بیماری فشارخون بالا و ارائه پسخوراند بیماریابی به سطح اول(فشار خون بالا) مراقبت بیماران هر 3 ماه يا در صورت لزوم با فواصل كمتر ارجاع بیماران شناسایی شده به سطح بالاتر در صورت لزوم ثبت و گزارش اطلاعات بیماریابی و مراقبت هاي 3 ماه یکبار آموزش بیماران، افراد در معرض خطر، مردم، كاركنان بهداشتی درمانی

23 شرح وظايف پزشک پذيرش ارجاعات سطح اول از جمعيت تحت پوشش طبق دستورالعمل
. شرح وظايف پزشک پذيرش ارجاعات سطح اول از جمعيت تحت پوشش طبق دستورالعمل بررسي عوامل خطر بيماري از جمله اضافه وزن و چاقي، تغذيه نا سالم، كم تحركي و مصرف دخانيات در جمعيت تحت پوشش طبق دستورالعمل برنامه گرفتن شرح حال و انجام معاينات تكميلي و تاييد بيماري فشارخون بالا و عوامل خطر آن در جمعيت تحت پوشش طبق دستورالعمل برنامه درخواست و ارجاع موارد مورد نياز براي انجام آزمايشات معمول طبق دستورالعمل برنامه مراقبت و درمان و تجويز داروهاي مورد نياز براي بيماران تاييد شده طبق دستورالعمل برنامه ارجاع موارد مورد نياز به سطح بالاتر(پزشك متخصص) طبق دستورالعمل برنامه پيگيري دريافت بازخورد از سطوح پذيرنده ارجاع و بررسي پسخوراند پزشك متخصص درخواست خدمات پاراكلينيك در موارد مراقبت معمول و ويژه، بررسي نتايج و ارايه دستورات لازم در صورت غير طبيعي بودن نتايج ارايه آموزش ها و توصيه هاي لازم براي توانمند سازي بيماران و افراد در معرض خطر تحت پوشش ثبت اطلاعات در فرم هاي مربوطه و ارائه پس خوراند به سطح پايين تر گزارش دهي طبق دستورالعمل برنامه اقدام لازم در صورت وقايع اورژانسي نظارت بر اجراي برنامه و پايش تيم سلامت/ مراقبين سلامت همكاري در اجراي برنامه ها، طرح هاي ارزشیابی و تحقیق‌های مرتبط با آموزش و ارتقاي سلامت قلب و عروق

24 روش انجام کار مرکز بهداشتی درمانی (کاردان)
نظارت بر غربالگری و همكاري در تعيين تعداد مراجعين روزانه براي غربالگري همکاری در بیماریابی و ارجاع نظارت بر مراقبت و پیگیری بیماران ارائه پسخوراند به خانه بهداشت آموزش جمع آوری ،ثبت و گزارش دهی به مرکز بهداشت شهرستان

25 روش انجام کار مركز بهداشت/ مطب/بيمارستان شهرستان
تشكيل كميته علمي قلب و عروق شهرستان پايش و نظارت سطوح پایین تر برگزاري دوره هاي آموزشي براي كاركنان بهداشتي درماني آموزش بهداشت همگاني پشتیبانی و فراهم کردن تسهيلات مورد نياز گزارش دهي به سطوح بالاتر درمان تخصصي ارجاع بستري

26 روش انجام کار مركز بهداشت/ مطب تخصصي/بيمارستان تخصصي دانشگاه
تشكيل كميته علمي بيماري هاي غير واگير(زير كميته قلب و عروق) پايش و نظارت برگزاري دوره هاي آموزشي براي كاركنان بهداشتي درماني ستادي پشتیبانی و فراهم كردن تسهيلات مورد نياز گزارش دهي به سطوح بالاتر درمان تخصصي و فوق تخصصی ارجاع بستري

27 ثبت و گزارش دهی فرم شماره یک(دفتر): فرم غربالگری و بیماریابی فشارخون بالا و ديابت( مشترك با برنامه ديابت) فرم شماره دو فشارخون بالا: فرم مراقبت بيماران مبتلا به فشارخون بالا فرم پيگيري بيماران(مشابه فرم 15 و 16 پیگیری) فرم گزارش دهی پايان غربالگری و بیماریابی دفترچه مراقبت بيماران ( چاپ مجدد انجام نشد)

28 شاخص های بیماری فشارخون بالا
درصد جمعیت تحت پوشش برنامه فشار خون بالادر افراد 30ساله و بالاتر به تفکیک سن و جنس و منطقه جغرافیایی میزان شیوع فشارخون بالا در جمعیت تحت پوشش برنامه فشارخون در افراد 30ساله و بالاتر به تفکیک سن و جنس و منطقه جغرافیایی میزان شیوع عوارض درجمعیت تحت پوشش برنامه فشارخون در افراد 30ساله و بالاتر به تفکیک سن و جنس و منطقه جغرافیایی و نوع عوارض درصد بیماران مراقبت شده تحت پوشش برنامه فشار خون بالا در افراد 30ساله و بالاتر به تفکیک سن و جنس و منطقه جغرافیایی توسط پزشک درصد بیماران مراقبت شده تحت پوشش برنامه فشار خون بالادر افراد 30ساله و بالاتر به تفکیک سن و جنس و منطقه جغرافیایی توسط بهورز درصد بيمار شناخته شده جديد در طول يك سال در برنامه پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا به تفكيك سن و جنس و منطقه جغرافيايي  درصد بيماران با فشارخون كنترل شده به تفكيك سن و جنس و منطقه جغرافيايي

29 افراد شناسايي شده مشكوك به فشارخون بالا توسط بهورز
نتايج بدست آمده از اجرای برنامه غربالگري فشارخون در روستاهای کشور ( اطلاعات 33 دانشگاه علوم پزشكي ) جمعيت هدف 40/4% جمعيت بالای 30 سال 85% افراد غربالگری شده 88% افراد سالم 7/7% بيماران قبلي 3/5% افراد شناسايي شده مشكوك به فشارخون بالا توسط بهورز 52% افراد مشكوك كه بيماري آن ها تاييد شده(بيمار جديد) 51/7% افراد بيمار قبلي با فشارخون كنترل نشده 9/2% كل بيماران قديمي و جديد

30 در برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا
نتايج ارزشيابي بيروني پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران در برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا 4-1383

31 بررسی شاخص های کمی برنامه
۱۵۷۲۷ نفر افراد بالاي ۳۵ سال جامعه روستايي تحت مطالعه از كليه استان هاي كشور انتخاب شده است . پوشش اطلاع رساني : پوشش اطلاع رساني ۸۸ درصد بوده است كه حدود ۱۲ درصد گروه هدف در سطح كشور در مورد برنامه اطلاع رساني نشده اند: تقريبا ۴۰ درصد كارشناسان برنامه، وضعيت اطلاع رساني را نامطلوب ذکر کردند. حدود 11/5 درصد کارشناسان، عدم دسترسي به گروه هدف به دليل پراكندگي جمعیت را ذكر نموده اند. حدود ۵ درصد مشكلات رفت و آمد در فصول سرد و صعب العبوری را مطرح نموده اند.

32 بررسی شاخص های کمی برنامه
در غربالگري: حدود 10درصد موارد مشكوك به فشار خون بالا توسط بهورز شناسایی شده پس از انجام غربالگري توسط بهورز 87/7 درصد از افراد مشكوك به بيماري فشارخون بالا ، به پزشك ارجاع شده اند. تقريبا ۹۴درصد موارد مشكوك اجاع شده، توسط پزشك تاييد شده كه اين آمار بيانگر پايين بودن موارد مثبت كاذب است. موارد عدم ارجاع با توجه به ساير يافته هاي اين مطالعه عمدتا" به دليل كمبود يا نبود پزشكان و بي ثباتي آنان است . موارد جديد شناسايي شده : طبق نتايج، تقريبا ۶۰ درصد مبتلايان شناسايي شده در افراد 30 سال و بالاتر در برنامه را موارد قديم و 40 درصد را بيماران جديد تشكيل مي دادند. در واقع از ۹ درصد فراواني فشار خون بالا در گروه هدف برنامه 3/4 درصد مربوط به بيماران جديد 5/6 درصد مربوط به بيماران قديم بود.

33 بررسی شاخص های کمی برنامه
پوشش كلي مراقبت ماهانه بهورز حدود 87/5 درصد از بيماران شناسايي شده مراقبت ماهانه خود را دريافت كرده اند. در بين كساني كه مراقبت شده اند: پوشش سنجش فشار خون 97/6درصد آموزش رژيم غذايي 93/2درصد پوشش در زمينه آموزش فعاليت بدني 81/1درصد، آموزش در زمينه دخانيات 82 درصد، سنجش نمايه توده بدني 75/4درصد گروهي از بهورزان اشاره داشته اند كه مراقبت هاي اين برنامه از توان علمي آنان خارج است. از ديدگاه تعداد بسيار زيادي از كارشناسان ستادي نيز مراقبت ها و خدمات اين برنامه، بيش از سطح دانش و مهارت بهورز است.

34 بررسی شاخص های کمی برنامه
پیشنهادات در مورد شاخص كلي مراقبت ماهانه بهورز: فعال شدن پيگيري بهورزان آگاهسازي افراد مبتلا و بهبود دسترسي براي گروه خاصي از مبتلايان (مردان، جواناني كه در ساعات كاري بهورز در دسترس نمي باشند) پیشنهادات در مورد شاخص هاي آموزش فعاليت بدني ، دخانيات و تغدیه: بازنگري آموزش بهورزان ضرورت همكاري و بهبود نظارت سطح ستادی (كارشناس و كاردان) بر اجراي برنامه (البته تطبيق نتايج عواملي چون حجم بالاي فعاليت هاي كارشناس و عدم ثبات كاردان (به دليل طرحي بودن) بر وضعيت نظارت بر مراقبت بهورز موثراست.) پیشنهادات در مورد سنجش نمايه توده بدني: علاوه بر نياز به آموزش براي بهورزان نكته اي كه بايد مورد تاكيد قرار گيرد، وسايل مورد نياز در ارائه اين مراقبت است كه طبق نتايج ارزشيابي امكانات، حدود ۱۴ درصد از بهورزان ذكر كرده اند كه قدسنج در اختيار ندارند.

35 بررسی شاخص های کمی برنامه
نتايج مراقبت پزشك پوشش مراقبت سه ماهه پزشك در كشور 77/8درصد بوده است. در بيماران مراقبت شده توسط پزشك: پوشش سنجش فشار خون 97/3درصد آموزش در زمينه نحوه مصرف دارو 96/3 درصد آموزش در زمينه رژيم غذايي 91/6 درصد. آموزش در زمينه فعاليت بدني 81 درصد آموزش در زمينه دخانيات 78 درصد كه به نظر مي رسد دو عامل بي ثباتي پزشكان و عدم كفايت آموزش آن ها كه از نتايج مطالعه بدست آمده در پايين افتادن شاخص هاي مذكور نقش به سزايي دارند. وضعيت پوشش ارجاع ارجاع به پزشك عمومي 95/15درصد ارجاع به متخصص 92/6 درصد

36 بررسی شاخص های کمی برنامه
مقایسه داده های جمع آوری شده و منتج از مستندات به طور كلي وضعيت شاخص هاي منتج از مستندات نامناسب است به طوري كه شاخص پوشش مراقبت بهورز و پزشك بر اساس مستندات به ترتيب58/4 درصد و 58/2 درصد بوده است که دليل اصلي آن عدم اهميت ارائه دهندگان خدمات به سيستم ثبت است. البته عدم دسترسي به اطلاعات گروهي از بيماران كه تحت درمان بخش خصوصي و يا ساير مراكز ارائه خدمت مي باشندنيز عامل تاثير گذار بر اين امر است پيشنهادات ايجاد هماهنگي مناسب با بخش خصوصي به منظور گرفتن بازخورد از وضعيت مراقبت بيماران ساماندهي سيستم ثبت، ارزشيابي برنامه كشوري : سبب صرفه جويي در هزينه هاي جمع آوري داده ها و اطلاعات از جامعه و ارائه به هنگام راهكارهاي مداخله جهت اصلاحات مورد نياز، وموجب تسريع ارتقاء برنامه مي شود.

37 بررسی شاخص های کمی برنامه
بررسي اثربخشي خدمات در بين بيماراني كه مراقبت شده اند: وضعيت فشارخون و نمايه توده بدنی بر اساس مقادير ثبت شده در درصد بالايي از بيماران همچنان نامطلوب است كه مسلما عوامل متعدد در ابعاد اجتماعي و برنامه اي در اين امر نقش دارند كه آنچه از نتايج ارزشيابي اين برنامه مستفاد مي شود چنين است: نامنظم بودن مراقبت بيماران عدم کفایت آموزش هاي مورد نياز بيماران عدم دسترسی به داروهاي مورد نياز بيماران. عدم پيگيري مناسب برای انجام مراقبت افراد گروه هدف خصوصا" مردان، جوانان و ساكنان روستاهاي دور از دسترس حجم بالاي فعاليت هاي بهورز و وظايف متعدد وي ناتواني علمي بهورز هزينه بالاي مربوط به داروها و محدود بودن طيف داروهاي موجود عواملي هستند كه در ريشه يابي موثر نبودن مراقبت هاي ارائه شده مطرح هستند. نظارت ناكافي و نامناسب بر فعاليت هاي بهورز به منظور شناسايي و ورفع موانع اجرايي برنامه نيز عامل مهم تاثيرگذار در اين زمينه عنوان شده است.

38 بررسی شاخص های کمی برنامه
كيفيت خدمات رضايت بيماران از اهميت ويژه اي برخوردار است. نتايج نشان مي دهد كه: پذيرش دستورات از طرف بيمار رضايت از تشخيص بيماري رضايت از درمان بيماري رضايت از زمان انجام مراقبت رضايت از نحوه مراقبت بهورز و رضايت از نحوه مراقبت پزشك بيش از ۹۰ درصد مي باشد (مجموع رضايت متوسط و رضايت زياد بيماران ) رضايت از نحوه تهيه داروهاي مورد نياز در سطح كشور حدود ۸۸ درصد بود كه اين امر بخصوص در اثر بخش نبودن مراقبت هاي انجام گرفته تاثيرگذار است.

39 بررسی شاخص های کمی برنامه
سيستم جمع آوري داده ها و تحليل داده ها نتايج ارزشيابي برنامه نشان داد: سيستم جمع آوری داده ها نه به صورت نرم افزار آماري و نه به صورت فرم هاي آماري در اختيار مراكز قرار ندارد. فرم هاي آماري فعلي نيز فراگير نبوده و در تمام مناطق وجود ندارد . علاوه بر اين فرم های آماری از قابليت كافي جهت جمع آوري و تحليل داده ها برخوردار نيست. بنابراين به منظو ر آن كه بتوان تصوير صحيح و واقعي از نحوه اجراي برنامه و اثربخشي آن ايجاد كرد، نياز به برقراري سيستم MIS اطلاعات مديريتي وجود دارد.

40 بررسی شاخص های کمی برنامه
پيشنهادات پيشنهادات جهت دستيابي هر چه بهتر به اهداف"برنامه پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا" : افزايش پوشش غربالگري برنامه از طريق: بهبود وضعيت اطلاع رساني در زمان غربالگري ارتقاء سطح آگاهي مردم نسبت به بيماري و اهميت اجراي برنامه اجراي غربالگري در زمان مناسب (عدم همزماني با فصل كاري كشاورزي و هم چنين شرايط جوي مناسب جهت دسترسي بهتر به گروه هدف برنامه) فراهم نمودن امكان دسترسي به پزشك

41 بررسی شاخص های کمی برنامه
افزايش پوشش مراقبت برنامه از طريق: ارتقاء سطح آگاهي مردم نسبت به بيماري و اهميت پيگيري درمان فعال نمودن بهورزان در پيگيري بيماران بوسيله افزايش آگاهی ايجاد انگيزه در بهورز و توجه به تناسب حجم كار و تعدد كار با زمان كاری بهبود سيستم پايش اجراي برنامه با هدف شناسايي موانع اجراي مراقبت و رفع آن توسط كاردان و كارشناس وجود همزمان بهورز مرد و زن در خانه هاي بهداشت برقراري امكان دسترسي بهورزان به گروه هدف خصوصا مردان و جوانان بهبود كميت و كيفيت انجام تمام اجزاء مراقبت افزايش آگاهي و توانمندي بهورزان در ارائه مراقبت كامل (تمام اجزاء مراقبت ) در اختيار قراردادن وسايل مورد نياز و با كيفيت مناسب براي انجام مراقبت به بهورز مانند فشار سنج، قدسنج، ترازو و . . .

42 بررسی شاخص های کمی برنامه
بهبود سيستم پايش اجراي برنامه توسط كاردان و كارشناس بهبود دسترسي به داروهاي مورد نياز بهبود وضعيت ارجاع بيماران در برنامه از طريق : فراهم نمودن خدمات تخصصي مورد نياز بخصوص در شهرهاي كوچك به منظور امكان برخورداري بيماران ارجاعي از اين خدمات دسترسي به وسايل نقليه جهت انتقال بيماران ارجاعي بهبود دسترسي اقتصادي مردم به خدمات تخصصي در زمان ارجاع هماهنگي با بخش خصوصي جهت ارائه پس خوراند مناسب

43 بررسی شاخص های کمی برنامه
طراحي استقرار سيستم منظم جمع آوري داده ها و تحليل به هنگام آن: تعيين شاخص هاي پايش ارزشيابي برنامه و شاخص هاي اطلاعاتي برنامه طراحي فرم ها و نرم افزارهاي آماري مناسب با شاخص هاي تعيين شده در اختيار قراردادن فرم ها و نرم افزار آماري در سيستم آموزش سطوح مختلف در رابطه با تكميل فرم ها، جمع آوري داده و تهيه اطلاعات وتحليل آن تاكيد بر اهميت ثبت داده هاي حاصل از غربالگري و مراقبت به بهورزان، پزشكان و بخش خصوصي

44 بررسی شاخص های کمی برنامه
بالا بردن حساسيت غربالگري از طريق: بهبود مهارت بهورزان در تعيين فشارخون ايجاد نگرش مناسب در بهورزان و مردم در زمينه موارد مشكوك به بيماري فشارخون بالا( به منظور كاهش نگراني بهورزان و همچنين كاهش نارضايتي مردم از تشخيص مثبت كاذب) به كارگيري فشار سنج با كيفيت مناسب و امكان جايگزيني تجهيزات ناسالم به سهولت و در اسرع وقت

45 نتايج ارزشيابي بيروني مركز تحقيقات علوم پزشكي كرمان در برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري فشارخون بالا 1392

46 اهداف بررسی ارزیابی کفایت و مناسب بودن : اهداف و استراتژی ها،
الگوریتم ها، فعالیت های تعریف شده(predefined) و بروندادهای مورد انتظار (expected Outcomes) ارزیابی چالش ها، فرصت ها، تهدیدها و نقاط قوت برنامه: با استفاده از تحلیل ذینفعان (Stakeholderanalysis) که در طراحی برنامه دخیل نبوده استفاده از تعدادی از محققین و متخصصین فعال در فیلد پرفشاری خون در کشور(ترجیحا“ متخصصینیکه با برنامه آشنایی قبلی داشته باشند) ارسال خلاصه ای از برنامه برای شرکت کنندگان

47 اهداف بررسی ارزیابی نقطه نظرات و رضایتمندی ذینفعان:
بر اساس فرم های مختلف فراهم شده برای جمع آوری داده ها و با استفاده از روش مصاحبه و بحث گروهی متمرکز، مدیران برنامه در سطوح مختلف کارشناسان و کاردانان مراکز بهداشتی- درمانی روستایی بهورزان خانه های بهداشت خانوارهای تحت پوشش ارزیابی نحوه ی اجرای برنامه با استفاده از بررسی فرم ها و مستندات ارزیابی امکانات، تجهیزات و مهارت های مورد نیاز ملاحظات اخلاقی

48 نتایج حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه
نقاط قوت برنامه حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه توجه به یکی از عوامل خطر بیماری های قلبی - عروقی درک درست از اولویت نسبی پرفشاری خون استفاده از نیروهای با حداقل تخصص ادغام در نظام ارایه خدمات اولیه سلامت (PHC) برنامه ریزی و اقدام برای اجرایی شدن طرح پزشک خانواده و اصلاح نظام ارجاع پوشش مناسب نظام ارایه خدمات اولیه بهداشتی در کشور تجربه 20 ساله برنامه پذیرش و همکاری قابل قبول نیروهای محیطی برنامه ریزی "طرح جامع مراقبت بیماری های قلب و عروق"

49 نتایج حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه
نقاط ضعف برنامه حاصل نظرات متخصصین و بازدید از برنامه نادیده گرفتن پیشگیری سطح مقدماتی و توجه محدود به پیشگیری سطح اولیه محدودیت در تامین نیروی انسانی کارآمد و عدم تأمین تجهیزات و پشتیبانی کافی عدم تلاش برای درگیر کردن نهادهای خارج از بهداشت عدم پویایی برنامه در تامین، حفظ و ارتقاء توانایی ها و انگیزش های کارکنان و ارایه خدمات به روز عدم پایش و ارزشیابی مستمر و سست شدن پیگیری اجرای برنامه های بهداشتی در مدت اندکی پس از شروع عدم حمایت مسئولین بالادستی نظام سلامت کارآمدی اندک برنامه عدم اجرای منظم برنامه (آخرين غربالگري سال1387 بوده) مشکلات ارجاع و عدم همکاری کافی بخش درمان عدم اجرای فرایندهای مراقبت و کم توجهی به برنامه ها در فاصله اندکی از شروع

50 نتایج حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه
تهدیدهای برنامه حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه نبود زیرساخت های قوی مراقبت و کنترل بیماری های غیر واگیر در کشور عدم حساسیت دولت، مجلس و شخصیت های کلیدی در ارتباط با بیماری های غیرواگیر عدم همکاری ساختار بیمه ایی کشور محدودیت های مالی نظام سلامت همکاری ناکافی جمعیت هدف وضعیت اقتصادی اجتماعی ضعیف و در حال تضعیف مردم رواج الگوی زندگی ناسالم افزایش و حرکت جمعیت به سمت پیری

51 نتایج حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه
فرصت های برنامه حاصل از نظرات متخصصین و بازدید برنامه نفوذ اینترنت و سایر رسانه ها در بین اقشار مختلف جامعه نیروی کار کافی سطوح نسبتا مناسب آگاهی های عمومی جمعیت و خطر درک شده توسط مردم در ارتباط با بیماری های غیر واگیر نقاط ضعف و تهدیدهای برنامه جدی و قابل توجه هستند. ممکن است بتوان با بازنویسی برنامه و انجام اقداماتی عملیاتی در جهت کارآمد نمودن برنامه و نیز عملیاتی کردن آن قدم برداشت. در ادامه پیشنهادات تیم تحقیق برای کنترل و پیشگیری از پرفشاری خون در ایران فهرست شده اند:

52 پیشنهادات برای پیشگیری و کنترل پرفشاری خون در ایران
پیشنهادات برای ارتقاء برنامه موجود اجرای منظم و بدون وقفه برنامه و احیای نظام مراقبت پرفشاری خون در قالب همین برنامه نوسازی تجهیزات مورد استفاده در این برنامه در سطح خانه بهداشت و مراکز بهداشتی درمانی برگزاری آزمون ها و دوره های آموزشی ضمن خدمت برای بهورز، کاردان و پزشک- اختصاصا“ در ارتباط با پرفشاری خون بازنویسی و برنامه ریزی و تاکید جدی بر آموزش پرسنل و جمعیت هدف مقایسه عملکرد واحدهای ارایه خدمات در هر سطح و ایجاد فضای رقابتی بین واحدها و رقابتی و انگیزشی کردن فعالیت پرسنل معاونت درمان شرح دقیقی از وظایف هر سطح را فراهم، ابلاغ و بر حسن انجام وظایف هر سطح نظارت کند تامین داروهای مورد استقبال بیشتر پزشکان و پوشش بیمه ای آنها تثبیت محل خدمت نیروها از جمله پزشک و کاردان و کارشناس

53 پیشنهادات برای پیشگیری و کنترل پرفشاری خون در ایران
پیشنهادات برای ارتقاء برنامه موجود تلاش برای تبیین و نمایش درست اولویت فعلی و آتی پرفشاری خون برنامه ریزی برای درگیر کردن بخش های خارج از نظام سلامت تلاش برای بهبود سهم نظام سلامت از منابع کشور فرهنگ سازی و تلاش برای تبیین اولویت پیشگیری بر درمان در بین مردم و مسؤلین قانون گذاری و جلب حمایت بیمه ها در جهت کاهش سهم بیمار از هزینه های درمانی جلب، حفظ و ارتقاء اعتماد جمعیت هدف به واحدهای ارایه دهنده خدمات اولیه بهداشتی تامین، حفظ و ارتقاء انگیزش و توانمندی های کارکنان نظام سلامت اصلاح نظام ارجاع برنامه ریزی برای پیشگیری از پرفشاری خون در مناطق شهری برنامه ریزی برای پیشگیری از پرفشاری خون در سنین کودکی و نوجوانی

54 محدودیت ها مهمترین محدودیت این بررسی، عدم وجود داده های مربوط به اجرای برنامه، حتی برای یک دوره، بود. این محدودیت باعث شده بسیاری از شاخص ها به شکل کمّی و دقیق قابل محاسبه نبوده و نتیجه گیری در ارتباط با کفایت فعالیت های انجام شده، کیفیت آنها و نتایج برنامه ممکن نباشد. متاسفانه محدودیت دسترسی به هزینه کرد های مستقیم یا غیر مستقیم برنامه نیز منجر به عدم امکان برآورد کارآیی برنامه شد.

55 با تشكر